Bogdan Teodor Jański (1807 – 1840)

(tablica pamiątkowa znajdująca się na terenie Zespołu Placówek Oświatowych w Winnicy, fot. wykonana w 2008 roku)

Syn ziemi pułtuskiej, żarliwy patriota, orędownik sprawy polskiej na Zachodzie w czasie powstania listopadowego.

Myśliciel, prawnik, ekonomista, profesor Politechniki Warszawskiej.

Działacz Wielkiej Emigracji, przyjaciel Adama Mickiewicza i wydawca jego dzieł.

Założyciel Zgromadzenia Zmartwychwstańców, znanego między innymi z działalności edukacyjnej.

Człowiek o rozległej wiedzy i zainteresowaniach, myślący odważnie i niekonwencjonalnie.

Wyprzedzający swoją epokę w podejściu do aktywności gospodarczej, zaradności i przedsiębiorczości, a także do tożsamości Polski i idei zjednoczonej Europy.

Propagator postawy "człowieka zintegrowanego" łączącego harmonijnie sprawność i skuteczność w działaniu z wartościami chrześcijańskimi.

(kościół w Winnicy, poświęcenie tablicy pamiątkowej przez bpa Romana Marcinkowskiego, 20 maja 2008 r.)

Bogdan Jański urodził się 26 marca 1807 roku - w Wielki Czwartek. Ochrzczono go tego samego dnia w kościele w Winnicy, przy pięknej barokowej chrzcielnicy, nadając imiona Bogdan Teodor. Chłopiec wychował się w rodzinie szlacheckiej, w klimacie wspomnień swojego ojca wywodzącego się z Domosławia weterana walk w armii napoleońskiej.

Dzieciństwo Bogdan spędził w Pękowie koło Pułtuska. Kiedy skończył sześć lat, matka oddała go siostrze mieszkającej w Niestępowie, aby razem z jej synami przygotował się do szkoły. W 1813 roku podjął naukę w Pułtusku, a w 1815, mając osiem lat, przeniósł się do szkoły benedyktyńskiej. Bardzo szybko przekonał wszystkich, że jest niezwykle zdolnym uczniem.

Ze względu na bardzo trudną sytuację rodzinną Bogdan, mając zaledwie jedenaście lat, musiał zaopiekować się młodszymi braćmi. Rozpoczął wtedy dawanie korepetycji, nie przestając być bardzo zdolnym uczniem. Wykazywał szczególne zdolności w matematyce, historii i językach obcych. W 1822 roku, mając piętnaście lat ukończył uznawaną za jedną z najlepszych w Królestwie Polskim, szkołę Benedyktynów w Pułtusku. W tym samym roku Benedyktyni, patrzący na niego z niezwykłym szacunkiem i uznaniem, zaproponowali mu posadę nauczyciela. Zatem piętnastoletni Bogdan został nauczycielem matematyki i języków obcych. Troszczył się o braci i matkę, która znacznie podupadła na zdrowiu. Tak minął szesnasty rok jego życia.

(uroczystość nadania imienia Bogdana Jańskiego Publicznemu Gimnazjum w Winnicy, 20.05.2008)

Kolejne trzy lata to okres niepokojów, buntu, rezygnacji z pracy u Benedyktynów i kryzysu wiary. W roku 1825 - mając osiemnaście lat Jański rozpoczął studia na trzech wydziałach: prawa, ekonomii i filozofii. Latem 1827 roku został magistrem prawa, a jesienią tego roku - magistrem ekonomii. Wtedy dostał polecenie zagranicznego wyjazdu naukowego. Przed wyjazdem do Paryża poślubił przyjaciółkę z dzieciństwa Aleksandrę Zawadzką. Wyjechał w kraju w 1828 roku, dzień po ślubie, nigdy już nie zobaczył żony.

Lata pobytu za granicą to czas wielkich przemyśleń, wątpliwości, wytężonej rzetelnej pracy i nauki oraz nawiązywania przyjaźni. Jański czuł jednak, że te bardzo pochłaniające go zajęcia nie będą w stanie złagodzić tęsknoty za atmosferą życia ojczyźnianego. Studiował w Paryżu i Londynie, tęsknił i myślał o powrocie do kraju, w którym wybuchło powstanie listopadowe. Jednak marzenia nie spełniły się - otrzymał od Rządu Narodowego polecenie pozostania na obczyźnie. Nękany różnymi myślami zdecydował się zostać - podjął decyzję o pracy między Polakami i dla Polaków na obczyźnie.

Bogdan Jański zamieszczał liczne artykuły w różnych francuskich i angielskich czasopismach - Angliko wykładał cele wyznaczone sobie przez Polaków w obliczu decyzji o powstaniu  - zyskał tym poparcie dla walczącej Polski. Rozpoczął na szeroką skalę działalność patriotyczną i publicystyczną. Poznał Adama Mickiewicza, tłumaczył i wydawał jego dzieła; "Dziady", "Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego" oraz "Pana Tadeusza". Tłumaczył też utwory Stefana Witwickiego, Maurycego Mochnackiego i Joachima Lelewela.

(część artystyczna podczas X Dnia Patrona Gimnazjum w Winnicy, fot. 23.05.2018 r.)

Po upadku powstania listopadowego został pierwszym bibliotekarzem Biblioteki Polskiej w Paryżu. Był to czas niezwykłej aktywności Jańskiego. Wrócił wówczas do Boga - ponownie odkrył nieprzemijającą wartość Ewangelii i katolicyzmu. Współpracował z Mickiewiczem w katolickim stowarzyszeniu Braci Zjednoczonych, a potem w Bractwie Służby Narodowej, które bardzo szybko przyciąga uwagę środowiska emigracyjnego.

W 1836 roku Jański otworzył tzw. Domek Jańskiego, którego nadrzędnym celem było niesienie pomocy innym i służenie w każdych warunkach umiłowanej Ojczyźnie. Mieszkańcy Domku Jańskiego stworzyli podwaliny pod Zgromadzenie Księży Zmartwychwstańców. Jański przez cały ten czas nie szczędził sił na drodze niesienia pomocy bliźnim, często sam bywał głodny i bardzo zmęczony. Dla innych troskliwy, kochający, niezwykle opiekuńczy, dla siebie był bezwzględny i bardzo wymagający. Umartwiał się, urządzał pielgrzymki, pościł. Pogorszał się stan jego zdrowia. W 1839 roku musiał zaprzestać wszelkiej działalności, jego stan ciągle się pogarszał, a 2 lipca 1840 roku Bogdan Jański zmarł.

Pogrzeb odbył się 3 lipca. Na trumnie spoczęła biało-czerwona flaga, element świadczący o przynależności do Polski. Na nagrobku umieszczono napis: "Tu spoczywa mający zmartwychwstać; świętej pamięci Bogdan Jański, pierwszy publiczny pokutnik i apostoł emigracji polskiej we Francji."

(uroczystość nadania imienia Bogdana Jańskiego Publicznemu Gimnazjum w Winnicy, 20.05.2008)

Dziedzictwem Bogdana Jańskiego jest Zgromadzenie Zmartwychwstania Pańskiego. Jest to wspólnota międzynarodowa, działa w dwunastu krajach świata w czterdziestu diecezjach - w Polsce w ośmiu. Członkowie Zgromadzenia solidaryzują się z ludźmi poniżanymi przez niesprawiedliwe struktury, chcą pomagać w różnych krajach dzieląc się posługami, doświadczeniem i zasobami.

Opracowanie: PG w Winnicy 2007/2008

Literatura:

Ks. J. Iwicki CR, Charyzmat Zmartwychwstańców, Katowice 1990, s. 8-102. 

Ks. B. Micewski CR, Jański Bogdan, Słownik Biograficzny Katolicyzmu Społecznego w Polsce, Warszawa 1991, t. 1, s. 187-189.

Ks. K. Wójtowicz CR, Wstęp [w:] Bogdan Jański, Mądrość służby, Wrocław 1991, s. 5-32.

(pierwszy poczet sztandarowy Publicznego Gimnazjum im. Bogdana Jańskiego w Winnicy, fot. wykonana 20.05.2008)

 

Hymn Publicznego Gimnazjum im. Bogdana Jańskiego w Winnicy

Chcemy być prawi tacy jak on

Chcemy już dzisiaj dobrymi być

Chcemy mieć siłę

Chcemy w miłości i prawdzie żyć

 

Prawda, dobro, skuteczność

To nasz cel

Prawda, dobro, skuteczność

W tym jest sens

On wyznaczył nam drogę

On pokazał nam cienie i blaski

On jest naszym patronem

Bogdan Jański!

 

Dbać o Ojczyznę i honor Jej

Dbać o przyjaciół i pomoc nieść

Nie zapominać

O swoich korzeniach

Zawsze uczciwe

Życie wieść

 

Prawda, dobro, skuteczność...

 

Zdobywać wiedzę i uczyć się

Świecić przykładem i wzorem być

Rozsławiać imię

Naszego Gimnazjum

Móc zawsze z niego

Dumnym być

 

Prawda, dobro, skuteczność...

słowa i muzyka - Monika Paszkowska (2008)

(chór szkolny podczas wykonywania Hymnu Publicznego Gimnazjum im. Bogdana Jańskiego w Winnicy, fot. 23 maja 2018 r.)