Rozwijanie sprawności manualnej u dzieci

- Opracowała Monika Zaręba

Co to jest sprawność manualna? Najogólniej można powiedzieć, że jest to sprawność ruchowa rąk dotycząca czynności takich jak pisanie, rysowanie, wycinanie, wiązanie, zapinanie itp. W miarę rozwoju dziecka jego sprawność manualna wzrasta. Ruchy stają się szybsze, dokładniejsze, bardziej precyzyjne.

PAMIĘTAJMY!!!

Na rozwój manualny wpływa ogólny rozwój fizyczny dziecka. Nie zabraniajmy, więc mu biegania, wspinania się, czołgania, czy jazdy rowerkiem, na hulajnodze. Motorykę trzeba rozwijać. Rozwój motoryki jest bardzo istotny dla prawidłowej sprawności fizycznej, a także ogólnego funkcjonowania dziecka. Jeśli przebiega bez zakłóceń jest doskonalą podstawą do nauki pisania i czytania, koncentracji, orientacji przestrzennej, koordynacji wzrokowo-ruchowej. Motoryka nie jest nam dana z urodzeniem. Musimy ją rozwijać i usprawniać poprzez nieustanny, swobodny ruch i działania sterowane, dzięki którym poprawia się sprawność ruchowa ciała. Aby prawidłowo stymulować rozwój ruchowy dziecka należy pamiętać, że priorytetem jest motoryka duża, czyli rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej, dopiero później należy przejść do rozwoju motoryki małej. Należy więc pamiętać, że aby dziecko mogło poprawnie wykonywać złożone ruchy motoryki małej (rysowanie, pisanie), powinno najpierw dobrze opanować proste ruchy z zakresu motoryki dużej (wszechstronna aktywność ruchowa)!

Bardzo ważnym elementem w nabieraniu płynności ruchów jest samoobsługa dziecka: wiązanie butów, zapinanie guzików. Budowanie, lepienie, majsterkowanie, wycinanie to również baza do usprawniania precyzji rąk. Głównym celem ćwiczeń sprawności manualnej jest usprawnianie motoryki rąk tzn. płynności, elastyczności i precyzji ruchów zwłaszcza mięśni dłoni, palców i nadgarstka, rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej niezbędnej przy nauce pisania, kształcenie systematyczności i wytrwałości w pracy. Tylko poprzez systematyczne, stopniowe i przemienne wykonywanie szeregu ćwiczeń, dziecko osiąga taki poziom sprawności manualnej, który pozwala mu dobrze funkcjonować. Przy obniżeniu sprawności manualnej obserwuje się: późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą (ubierania się, zapinania guzików, wiązania sznurowadeł), trudności w posługiwaniu się nożyczkami i obniżoną sprawność grafomotoryczną.

!!! UWAGA RODZICE !!!

Nie każde dziecko lubi rysować, kolorować, kreślić szlaczki czy znaki litero-podobne… Zanim przystąpimy więc do zadań typowo związanych z pismem, warto zastosować ćwiczenia ruchowe i zabawy, które pomogą dziecku rozładować zbyt duże napięcie mięśni i będą dobrą rozgrzewką przed zadaniami typu kartka-ołówek.

Ćwiczenia usprawniające manualnie

1. Zabawy konstrukcyjne, układanie i rzucanie

• z koralików, klocków (dużych, małych): mebli, pojazdów, drzew, budowli, figur

• z patyczków: płotów, drabin, domów

• z tasiemki: figur geometrycznych

• z elementów mozaiki geometrycznej: postaci ludzi i zwierząt

• 2. Lepienie

• zachęcanie do zabaw plasteliną, ciastoliną, masą solną, gliną

• wałkowanie cienkich wałków i obwodzenie nimi narysowanych przedmiotów, figur

• układanie z wałeczków plasteliny różnych kształtów

• lepienie z plasteliny różnych form przestrzennych

•  

• z różnorodnych materiałów i elementów układanie scenek: z liści, owoców, kory

• przybijanie według wzoru

• układanki magnetyczne

• rzucanie i łapanie piłek różnej wielkości, wykonanych z różnych materiałów

• rzucanie do celu piłek różnej wielkości, obręczy, woreczków

• 2. Lepienie

• zachęcanie do zabaw plasteliną, ciastoliną, masą solną, gliną

• wałkowanie cienkich wałków i obwodzenie nimi narysowanych przedmiotów, figur

• układanie z wałeczków plasteliny różnych kształtów

• lepienie z plasteliny różnych form przestrzennych

• ozdabianie tekturowych talerzyków elementami z plasteliny

• ugniatanie plasteliny i zapełnianie nią powierzchni narysowanych figur geometrycznych

• 3. Wycinanie

• cięcie papieru

• cięcie papieru wzdłuż narysowanej linii prostej

• cięcie bez narysowanej linii – na zasadzie linii równoległej do brzegu papieru

• cięcie pasków papieru jednakowej szerokości (płoty, drabinki)

• cięcie wzdłuż linii falującej

• wycinanie figur: kwadratów, prostokątów, trójkątów

• wycinanie dużych i małych kół

• wycinanie po śladzie

• rozcinanie na części obrazków do składania

• 4. Malowanie

• malowanie jednocześnie obydwiema rękami na dużym arkuszu papieru, przypiętym w pionie lub położonym w  poziomie

• malowanie palcem na całej powierzchni kartki różnokolorowych linii poziomych i pionowych

•  

• malowanie pędzlem linii prostych, splatanych nici, kłębuszków

• zamalowywanie pól między liniami poziomymi

• malowanie krótkich pionowych kresek, linii falujących, linii spiralnych, kółek w kółkach od największego do najmniejszego

• zamalowywanie farbami, flamastrami powierzchni konturów

• malowanie wspólnie z rodzicem na dużym arkuszu papieru planu miasta z ulicami po których będą mogły jeździć samochody zabawki

•  

  Rozwijanie sprawności manualnej to także rysowanie, wyszywanie czy rozmaite ćwiczenia graficzne.

  5. Rysowanie

• wodzenie palcem po wzorze pod kontrolą wzroku

• 6. Wydzieranie i stemplowanie

• wykorzystywanie materiałów o różnej strukturze i różnym stopniu trudności rwania

• zachęcanie do podejmowania prób rwania materiału na części (duże, małe)

• wydzierania łatwych kształtów: piłki, baloniki, domki, namioty

• stemplowanie gotowymi stemplami połączone z malowaniem

• tworzenie obrazków z odciskanych stempli na całej powierzchni kartki

• stemplowanie różnymi przedmiotami, pozostawiającymi ślady (np. korki, nakrętki,

• warzywa)

  7. Wyszywanie

• wyszywanie na tekturze, wyszywanki bez igły

• chwytanie drobnych przedmiotów – zbieranie klocków, koralików

• nawlekanie dużych (następnie coraz mniejszych) korali, makaronu, guzików na sznurek, drut

• układanie klocków w jednej linii ( tworzenie prostych układów rytmicznych)

• przypinanie klamerek do tektury

• zbieranie i wrzucanie drobnych elementów do pojemników

• piętrzenie i segregowanie klocków, zabawek

•  

• rysowanie grubymi flamastrami, kredkami na dużych powierzchniach zawieszonych w pozycji pionowej

• kolorowanie obrazka

• ugniatanie obiema rękami, jedną ręką – raz lewą raz prawą kul z papieru, bibuły

• składanie papieru

• 8. Ćwiczenia graficzne

• wyrabianie precyzji w czasie rysowania po śladzie, według wzoru, samodzielnie linii: poziomych, pionowych, ukośnych, kolistych, falistych, łamanych, kształtów prostych i złożonych

• łączenie liniami zaznaczonych punktów

• obrysowanie dłoni i stóp- przy użyciu narzędzia np. kredy lub ołówka, obrysowywanie przedmiotów

• rysowanie według gotowych szablonów- czyli wzdłuż ścianek otworów gotowych plastikowych szablonów

• kopiowanie przez kalkę techniczną

• rysowanie szlaczków i kształtów literopodobnych po śladzie, według wzoru, samodzielnie

• 1. Bogdanowicz M., Przygotowanie do nauki pisania, ćwiczenia grafomotoryczne wg Hany Tymichowej, Harmonia, Gdańsk 2015.

  2. Dmochowska M., Zanim dziecko zacznie pisać, WSiP, Warszawa 1991.

  3. Gruszczyk-Kolczyńska E. i Zielińska E., Wspomaganie rozwoju umysłowego czterolatków i pięciolatków. Książka dla rodziców, terapeutów i nauczycieli przedszkola, WSiP, Warszawa 2004.

  4. Ratajek A., Niska sprawność grafomotoryczna problemem całego życia, w Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne, 2011, t. 20.

  5. Sąsiadek K., Zabawy paluszkowe, Media Rodzina, Poznań 2005.

   

  Do wykonywania ćwiczeń graficznych warto podsuwać dziecku rozmaite narzędzia wymagające zróżnicowania siły nacisku: lekkiego (kreda, węgiel rysunkowy, pędzelki, cienkie mazaki) i silnego (kredki woskowe, gruby mazak, ołówek, kredki). Niezbędne jest, aby Rodzice zwracali uwagę na prawidłowy chwyt narzędzi pisarskich oraz  sposób i kierunek kreślenia: linii pionowych: z góry na dół, linii poziomych: od lewej do prawej.

  Warto pamiętać, by nie wyręczać dziecka w wykonywaniu rozmaitych czynności i jak najczęściej chwalić.

  Uwaga Rodzice!

  Nie wyręczajcie ciągle dziecka, nie pospieszajcie, dajcie czas na zrobienie danej czynności, nie podsuwajcie mu bezustannie gotowych rozwiązań i podpowiedzi. Starajcie się dać dziecku możliwość wykonania pewnych zadań, pełnienia ról i przeżywania z tego powodu satysfakcji. Chwalcie dziecko, nagradzajcie je słownie. Pozwólcie mu się ubrudzić, doświadczać, nie bójcie się dać w rękę igły czy innych narzędzi (oczywiście pod nadzorem), bądźcie przy nich i bądźcie towarzyszami ich zabaw !!!

   

  „Pomóż mi zrobić to samemu”. Niech to hasło Marii Montesorii przyświeca Wam każdego dnia ! Dużo cierpliwości życzę każdemu z Was !!

   

   

   

  LITERATURA:

•  

•