Witamy w roku 2024/2025

             Mamy dla rodziców ciekawe artykuły,

               do przeczytania których zachęcamy.

   

Tym razem proponujemy państwu opis rozwoju i funkcjonowania dzieci od 3 do 6 roku życia - materiał został przygotowany przez Iwonę Marcinkowską

Trzeci rok życia dziecka to czas pełen wyzwań i zmian, zarówno dla malucha, jak i rodziców. W tym artykule przyjrzymy się bliżej, jak wygląda rozwój trzylatka, opierając się na wiedzy ekspertów i konkretnych przykładach dotyczących życia codziennego. Z artykułu dowiesz się, jakie są normy rozwojowe 3-latka, jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka w wieku 3 lat, co 3 latek powinien umieć i czego uczyć 3-latka, tak aby wspierać jego rozwój w zdrowy i zrównoważony sposób. 

Jaki jest trzylatek?

Wiek trzech lat to moment względnego spokoju i równowagi w rozwoju dziecka. Po burzliwym okresie, przez niektórych nazywanym buntem dwulatka, kiedy potrzeba autonomii dziecka dominowała w jego zachowaniu, nadchodzi czas, kiedy maluch nastawiony jest na „tak” i staje się bardziej skory do współpracy.

Etap od urodzenia dziecka do ukończenia przez nie trzech lat określany jest przez psychologów jako okres wczesnego dzieciństwa. To pod wieloma względami kluczowy okres w kontekście nauki i rozwoju młodego umysłu. W wieku 3 lat dziecko nabywa umiejętności motoryczne oraz komunikacyjne, poznaje intensywne otaczający świat i porozumiewa się z otaczającymi osobami. 

W tym wieku, dziecko powinno swobodnie poruszać się w przestrzeni, umiejętności takie jak chodzenie, bieganie, wspinanie się, skakanie na jednej nodze czy chodzenie na palcach są typowe dla trzylatka. Dziecko szybko biega, skacze, schodzi po schodach, kopie i rzuca piłkę, a jego sprawność fizyczna poprawia się​​.

W zakresie emocjonalnym, trzylatek nie potrafi jeszcze ukrywać, udawać ani kontrolować swoich emocji. Stara się umacniać swoje „ja” i zdobywać większą autonomię. W wieku trzech lat, dziecko wydaje się być pogodzone ze światem i ma większą potrzebę bezpieczeństwa​​.

 Jak zachowuje się 3 letnie dziecko?

Trzylatek chętniej dzieli się swoimi przedmiotami z rówieśnikami, czy rodzicami. Odważniej też wyraża własne spostrzeżenia i opinie. Jego podejście do codziennego życia odzwierciedla się w otwartości i chęci współpracy, a także większym poczuciu bezpieczeństwa. W trzecim roku życia u maluchów pojawia się sporo nowych wrażeń. Przez to dzieci stają się bardziej świadome swoich przeżyć i intensywniej odczuwają to czego doświadczają. To co „nowe” zawsze budzi dużo emocji, nawet u nas dorosłych, a co dopiero u trzyletnich dzieci!

Trzylatki dość dobrze mają opanowane słowa „ja”, „ja sam”, „ja jestem” i mogą pracować nad słowem „my”. Często chcą wszystko robić same, co jest naturalnym elementem ich rozwoju. Ważne jest, aby dawać im szanse na samodzielność, ale również być blisko, by pomóc, gdy tego potrzebują. 

Co ciekawe, dzieci w wieku trzech lat lubią zabawę w dom. Często zdarza się, że adorują jednego z rodziców, najczęściej tego przeciwnej płci. Trzylatki potrafią już zrozumiale opowiedzieć o jakimś problemie, a do dorosłych odnoszą się przyjaźnie i potrafią okazywać miłość swoim bliskim. Trzyletni maluch nie powinien mieć problemów z wykonywaniem poleceń, a jego rozwój społeczny jest dodatkowo napędzany przez słuchanie historii na swój temat. 

 Jak przybiega rozwój trzylatka?

Rozwój 3-letniego dziecka jest spokojniejszy, niż u burzliwego dwulatka. W tym wieku, dziecko przechodzi przez kluczowy skok rozwojowy, który obejmuje różne aspekty jego zdolności i zachowań.

W zakresie rozwoju motorycznego, trzylatki wykazują znaczącą poprawę koordynacji i sprawności fizycznej. Maluchy zaczynają biegać płynniej, skakać na obie nogi, a także wykazują większą zręczność w manipulowaniu przedmiotami. Ich zdolności manualne rozwijają się, umożliwiając im bardziej złożone zadania, takie jak rysowanie postaci ludzkich z podstawowymi detalami, układanie prostych puzzli czy konstruowanie z klocków.

W sferze rozwoju emocjonalnego, trzylatki zaczynają lepiej rozumieć i wyrażać swoje uczucia, choć nadal mogą mieć trudności z ich kontrolowaniem. W tym okresie dzieci stają się bardziej świadome własnego „ja”, dążąc do niezależności, co może prowadzić do okazjonalnych wybuchów frustracji czy złości, gdy ich potrzeba autonomii zostaje ograniczona.

Z kolei w rozwoju poznawczym, trzyletnie dzieci często zadają wiele pytań, co jest znakiem ich rosnącej ciekawości i prób zrozumienia otaczającego ich świata. Ich zdolności językowe szybko się rozwijają; zaczynają formułować bardziej skomplikowane zdania i poszerzają słownictwo. To także dobry czas na wprowadzanie dziecka w świat języków obcych i start przygody z nauką języka angielskiego. 

Rozwój społeczny jest równie istotnym aspektem tego etapu rozwoju. Dzieci w wieku trzech lat zaczynają wykazywać większe zainteresowanie interakcjami z rówieśnikami, uczą się dzielić i współpracować, co jest ważnym krokiem w rozwoju umiejętności społecznych.

Co powinno umieć 3 letnie dziecko?

Trzyletnie dziecko powinno posiadać już kluczowe umiejętności, takie jak: 

• Ubieranie się: Trzylatek potrafi samodzielnie zakładać buty i ubranie, choć może mieć trudności z zasznurowaniem butów, zasunięciem zamka błyskawicznego czy zapięciem guzików.

• Zdolności motoryczne: Dziecko umie sprawnie posługiwać się kredkami, kolorować obrazki, rysować proste kształty geometryczne, naklejać naklejki oraz tworzyć figurki z ciastoliny lub plasteliny. Uczy się także wycinania z papieru za pomocą nożyczek.

• Zabawa na placu zabaw: Maluch radzi sobie na placu zabaw, korzystając z urządzeń takich jak zjeżdżalnie, bujaki, ścianki wspinaczkowe.

• Rozwój intelektualny: Trzylatek ma rozwiniętą umiejętność mówienia i komunikacji, rozróżnia kolory i kształty, posiada zdolność zapamiętywania oraz koncentracji, zna teksty piosenek i wierszyków, przewiduje konsekwencje swoich działań, rozumie i wykonuje polecenia.

• Rozwój emocjonalny i społeczny: Dziecko jest na etapie intensywnego rozwoju inteligencji emocjonalnej, potrafi wyrazić swoje potrzeby, chce współpracować z innymi, uczestniczy w procesie socjalizacji, ucząc się samodzielnego rozwiązywania konfliktów, a także może mieć różne lęki, takie jak strach przed samotnością czy ciemnością​​.

• Samodzielność w codziennych czynnościach: Samodzielne korzystanie z toalety i kontrolowanie potrzeb fizjologicznych, mycie zębów oraz rąk bez pomocy, samodzielne jedzenie posiłków, pomoc w prostych domowych obowiązkach.

• Rozwój językowy i komunikacja: Rozwój zdolności mówienia i komunikacji z innymi, znajomość pokaźnej ilości słów, choć czasami z błędami, formułowanie dłuższych i bardziej zrozumiałych zdań, zgłaszanie potrzeb i problemów, wykonanie poleceń. Ponadto zdolność do nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, chociaż czasami mogą pojawiać się konflikty​​​​.

 

 

 

Niepokojące zachowania 3-latka

Niepokojące sygnały dotyczące rozwoju trzylatka mogą obejmować różne obszary rozwojowe, od fizycznego po emocjonalny i społeczny. Poniżej opisaliśmy z przykładami niektóre z nich:

1. Opóźnienia w rozwoju mowy: Dziecko nie formułuje prostych zdań lub ma ograniczony zasób słownictwa w porównaniu do rówieśników. Na przykład, większość trzylatków potrafi używać prostych zdań, ale jeśli dziecko używa głównie pojedynczych słów lub nie mówi wcale, może to być powód do zmartwienia.

2. Problemy z koordynacją i motoryką: Trudności z wykonywaniem podstawowych czynności motorycznych, takich jak bieganie, skakanie, czy rysowanie. Na przykład, jeśli dziecko ma problemy z utrzymaniem równowagi podczas chodzenia lub nie potrafi skakać na obie nogi, może to wskazywać na opóźnienia w rozwoju motorycznym.

3. Trudności z interakcjami społecznymi: Brak zainteresowania zabawą z innymi dziećmi lub trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych. Na przykład, jeśli dziecko zawsze unika interakcji z rówieśnikami i wybiera samotną zabawę, może to wskazywać na problemy w rozwoju społecznym.

4. Wycofanie lub nadmierne zachowania agresywne: Wyjątkowo wycofane lub agresywne zachowania, które są nietypowe dla tego etapu rozwoju. Na przykład, jeśli dziecko często bije, kopie, lub zachowuje się agresywnie wobec innych bez wyraźnego powodu, może to być sygnał alarmowy.

5. Problemy ze zrozumieniem i wykonywaniem poleceń: Trudności w zrozumieniu prostych instrukcji lub niemożność wykonania prostych zadań. Na przykład, jeśli trzylatek nie reaguje na proste polecenia, takie jak „proszę przynieść zabawkę”, może to wskazywać na problemy z rozumieniem języka.

6. Zaburzenia senne lub jedzeniowe: Nietypowe trudności ze snem, takie jak częste budzenie się w nocy, lub problemy z jedzeniem, takie jak nadmierne wybredność. Na przykład, jeśli trzyletnie dziecko regularnie budzi się w nocy i nie może ponownie zasnąć, może to wskazywać na problemy emocjonalne lub rozwojowe.

Niezwykle ważne jest, aby pamiętać, że każde dziecko rozwija się indywidualnie i niektóre różnice są normalne. Jednak jeśli rodzice zauważają jakiekolwiek niepokojące sygnały, powinni skonsultować się z pediatrą lub specjalistą ds. rozwoju dziecięcego, aby wykluczyć ewentualne problemy lub zapewnić dziecku odpowiednią pomoc.

Rozwój społeczny i emocjonalny trzylatka

Rozwój społeczny i emocjonalny trzylatka jest złożonym i dynamicznym procesem, który wymaga wsparcia i zrozumienia ze strony dorosłych. Budowanie pozytywnych relacji, zapewnienie stabilnego środowiska emocjonalnego i zachęcanie do zabaw społecznych są kluczowe dla zdrowego rozwoju dziecka w tym krytycznym okresie.

W wieku przedszkolnym, sfera emocjonalna dziecka nabiera szczególnego znaczenia, pełniąc funkcję kierunkową. W tym okresie, emocje i impulsy w dalszym ciągu mają istotny wpływ na zachowanie dziecka. Choć trzylatek zaczyna poprawnie rozpoznawać i nazywać niektóre z tych emocji, jego umiejętności w tej dziedzinie są jeszcze ograniczone.

W tym wieku, dziecko staje się także bardzo wrażliwe na niewerbalny przekaz uczuć oraz na atmosferę panującą wokół niego. Reaguje na emocje wyrażane przez rodziców i opiekunów, co może wpływać na jego własne samopoczucie i zachowanie. Dlatego ważne jest, aby dorośli byli świadomi swoich reakcji emocjonalnych i stwarzali bezpieczne, pozytywne środowisko, które wspiera rozwój dziecka.

Trzylatek w swoim rozwoju społecznym zaczyna również dostrzegać i naśladować interakcje międzyludzkie, co jest kluczowym etapem w nauce umiejętności społecznych. Dziecko w tym wieku często bawi się w odgrywanie ról (np. zabawa w dom), co jest naturalnym sposobem na eksplorowanie różnych zachowań społecznych i emocjonalnych. Ta forma zabawy umożliwia dziecku lepsze zrozumienie relacji międzyludzkich oraz pozwala na eksperymentowanie z różnymi emocjami i reakcjami.

 Bunt trzylatka

Bunt trzylatka jest zazwyczaj bardziej złożony i świadomy niż bunt dwulatka, odzwierciedlając rozwój poznawczy, emocjonalny i społeczny dziecka. Rozumienie tych różnic może pomóc rodzicom i opiekunom w lepszym reagowaniu na potrzeby dziecka na każdym z tych etapów rozwoju.

Jeśli chodzi o przyczyny buntu, to u trzylatka są one bardziej związane z rozwijającą się niezależnością i samoświadomością. Trzylatki testują granice i próbują zrozumieć swoją rolę w społeczeństwie, co wiąże się z większą świadomością własnego „ja” i potrzeb. U dwulatka z kolei bunt często wynika z frustracji spowodowanej ograniczonymi umiejętnościami komunikacyjnymi. Dwulatki buntują się, ponieważ nie potrafią jeszcze w pełni wyrazić swoich potrzeb i emocji słowami.

Zbuntowany trzylatek może być bardziej uparty i zorientowany na konkretny cel. Trzylatki często wyrażają niezadowolenie w bardziej zorganizowany sposób, używając słów do wyrażenia swoich sprzeciwów i preferencji. Bunt dwulatka natomiast jest bardziej impulsywny i mniej przewidywalny. Dwulatki mogą mieć wybuchy gniewu lub płaczu, gdy napotykają na opór lub gdy czują się niezrozumiane

Rozwój intelektualny trzylatka

Rozwój intelektualny trzylatka jest charakteryzowany przez intensywny rozwój procesów poznawczych. W tym wieku dziecko zdobywa i przyswaja wiele informacji, co przejawia się zwiększoną zdolnością do rozumienia otaczającego świata oraz rozwijającej się pamięci. Trzylatek wykazuje zdolność do zapamiętywania i przyswajania nowych faktów, a także coraz lepiej rozumie zasady i koncepty, które wcześniej były dla niego nieosiągalne.

Jednak pomimo tych umiejętności, trzylatki często napotykają trudności w koncentrowaniu uwagi na jednym temacie przez dłuższy czas. Ich naturalna ciekawość i potrzeba poznania otaczającego świata sprawiają, że łatwo przeskakują od jednego tematu do drugiego, co jest typową cechą rozwoju w tym wieku. Ta dynamika myślenia, choć może wydawać się chaotyczna, jest naturalnym elementem rozwoju poznawczego dziecka.

Właśnie ta nieustanna ciekawość i chęć poznawania nowych rzeczy sprawia, że trzylatki często wykazują duże zainteresowanie przedszkolem, gdzie mają możliwość odkrywania nowych pomysłów, nawiązywania interakcji z rówieśnikami i uczestniczenia w zorganizowanych zajęciach edukacyjnych. Przedszkole staje się dla nich miejscem, gdzie mogą kontynuować swoją przygodę z poznawaniem świata w zorganizowany i wspierający sposób.

Rozwój fizyczny i motoryczny trzylatka

Rozwój fizyczny i motoryczny trzylatka charakteryzuje się dynamicznym wzrostem i doskonaleniem wielu funkcji fizjologicznych i biologicznych. W tym okresie obserwuje się szybki rozrost organizmu, co wiąże się z poprawą sprawności fizycznej i motorycznej. Dziecko w wieku trzech lat zazwyczaj wykazuje zwiększoną zręczność i koordynację ruchową, co pozwala mu na swobodne wykonywanie różnorodnych ćwiczeń fizycznych.

Typowe aktywności, które trzylatek wykonuje z łatwością, obejmują skakanie, chodzenie na czworaka, wieszanie się na rękach, wspinanie się oraz bieganie. Te umiejętności świadczą o znacznym postępie w rozwoju motorycznym i są ważnym krokiem w kierunku pełnej kontroli nad ruchami ciała.

Mimo tych zdobytych już umiejętności, ważne jest pamiętanie, że trzylatek wciąż jest podatny na zmęczenie i nie jest w pełni odporny na wysiłek fizyczny oraz hałas. Jego ciało wciąż się rozwija i potrzebuje odpowiedniej ilości odpoczynku oraz zrównoważonej aktywności fizycznej. Rodzice i opiekunowie powinni zatem dbać o to, aby dziecko miało wystarczająco dużo czasu na regenerację i nie było przeciążone nadmiernym wysiłkiem fizycznym.

 

Jak wspierać rozwój trzylatka?

Rodzice, jeżeli zastanawiacie się jak wspierać Waszego trzylatka w rozwoju społecznym między trzecim a czwartym rokiem życia, poniżej przygotowaliśmy dla Was kilka wskazówek.

1. Wspieraj samodzielność dziecka.

Pozwól dziecku wykonywać proste czynności samo, jak ubieranie się czy mycie zębów. Na przykład, możesz przygotować ubrania, ale pozwolić dziecku na samodzielne ich założenie, nawet jeśli zajmie to więcej czasu. Umożliwiaj podejmowanie małych decyzji, na przykład wybór ubrania na dany dzień lub wybór przekąski.

2. Umożliwiaj zabawy ruchowe na placu zabaw.

Regularne wizyty na placu zabaw pozwalają dziecku rozwijać umiejętności motoryczne, jak bieganie, wspinanie się czy huśtanie. Zabawy ruchowe z rówieśnikami wspierają także rozwój społeczny, ucząc współpracy i negocjacji.

3. Wprowadź drobne obowiązki.

Proste zadania, jak nakrywanie do stołu czy pomoc w sprzątaniu zabawek, uczą odpowiedzialności i dają poczucie bycia ważną częścią rodziny. Można stworzyć prostą tablicę obowiązków z naklejkami za wykonane zadania, co motywuje i sprawia radość dziecku.

4. Wprowadzaj zasady.

Zasady powinny być jasne i konsekwentnie stosowane, np. „po zabawie sprzątamy zabawki”. Ważne, aby zasady były dostosowane do wieku dziecka i możliwe do zrozumienia.

5. Unikaj ciągłych zakazów.

Zamiast ciągłego mówienia „nie”, próbuj przekierowywać uwagę dziecka na akceptowalne działania. Np. jeśli dziecko rysuje na ścianie, zaproponuj rysowanie na papierze, zamiast po prostu zabraniać malowania.

6. Komunikuj się językiem dorosłych.

Mówienie do dziecka jasnym, poprawnym językiem pomaga w rozwijaniu umiejętności językowych. Czytanie dziecku książek i opowiadanie historii jest świetnym sposobem na rozwijanie słownictwa i zdolności językowych.

Podsumowując, wspieranie rozwoju trzylatka to proces wymagający zaangażowania, ale także pełen satysfakcji. Wspólne zabawy, aktywność fizyczna, rozwijanie samodzielności oraz pozytywna komunikacja są kluczowe dla zdrowego rozwoju dziecka w tym wieku. Mamy nadzieję, że dzięki temu artykułowi wiesz już co powinien umieć 3-latek i jak kreatywnie wspierać rozwój dziecka w tym wieku. 

 

Rozwój czterolatka to fascynujący okres w życiu dziecka, kiedy to zaczyna ono nabierać większej samodzielności, a jego osobowość zaczyna się wyraźnie kształtować. W tym wieku dzieci są już w stanie lepiej komunikować swoje potrzeby i uczucia, co sprawia, że są one bardziej zrozumiałe dla dorosłych. Co powinien umieć 4 latek i jak przebiega rozwój emocjonalny 4 latka? Dowiedz się jak kreatywnie wspierać rozwój dziecka w tym wieku i zadbaj o jego prawidłowy rozwój, dostosowany do wieku i możliwości. Czwarty rok życia dziecka jest pełen wyzwań, ale z naszymi wskazówkami, zachowanie 4 latka nie będzie miało dla rodziców tajemnic! 

Jaki jest czterolatek?

Cztery lata to okres średniego dzieciństwa, czyli kluczowy moment w rozwoju każdego dziecka. Na tym etapie, czterolatek stopniowo wychodzi z fazy „maluszka” i wkracza w świat „poważnych” przedszkolaków. To czas, gdy dziecko zaczyna kształtować swoją niezależność i osobowość, jednocześnie zachowując naturalną ciekawość i potrzebę bliskości z rodzicami. Rozwija się zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie, zaczyna lepiej rozumieć otaczający je świat i swoje miejsce w nim. Dla rodziców i opiekunów to fascynujący okres obserwowania, jak dziecko staje się bardziej samodzielne, jednocześnie potrzebując wsparcia i zrozumienia w odkrywaniu swojej unikalnej ścieżki rozwoju.

 Jak zachowuje się 4 letnie dziecko? 

W wieku czterech lat rozpoczyna się okres średniego dzieciństwa, który jest czasem intensywnego rozwoju emocjonalnego i społecznego, trwającym do około szóstego roku życia. Czterolatki charakteryzują się niespożytą energią i radością, są niczym nieokiełznany żywioł, który z entuzjazmem eksploruje otaczający świat. W tym wieku dzieci wykazują ogromną ciekawość i chłonność, co jest kluczowe dla ich rozwoju poznawczego.

Jednocześnie czterolatki bywają nieposłuszne. Jest to część naturalnego procesu budowania własnego obrazu siebie. W tym okresie dziecko zaczyna wyraźniej odczuwać swoją autonomię, dlatego instrukcje i zasady nakładane przez dorosłych mogą być postrzegane jako ograniczenia tej niezależności. Właśnie dlatego często dochodzi do tzw. „buntów czterolatka”, które są wyrazem dążenia do samostanowienia i testowania granic.

Dla rodziców i opiekunów jest to wyzwanie, ale również okazja do nauczania dziecka ważnych umiejętności, takich jak wyrażanie emocji w zdrowy sposób, rozwiązywanie konfliktów, a także negocjacje i kompromisy. Ważne jest, aby podejście do czterolatka było pełne empatii i zrozumienia, równocześnie stawiając jasne granice i konsekwentnie je egzekwując. W ten sposób dziecko uczy się, jak funkcjonować w społeczeństwie, jednocześnie rozwijając swoją indywidualność.

 Jak przybiega rozwój czterolatka?

Czwarty rok życia stanowi przełomowy dla dziecka moment. Dziecko staje się samodzielniejsze, a jego zakres komunikacji staje się większy. W jakich obszarach rozwój czterolatka jest najbardziej widoczny? 

1. Adaptacja do przedszkola: Rozpoczęcie edukacji przedszkolnej to znaczący moment w życiu każdego czterolatka. To czas, kiedy dziecko uczy się funkcjonować w grupie rówieśniczej, nawiązywać pierwsze przyjaźnie i adaptować się do nowych rutyn.

2. Rozwój motoryczny: W tym wieku dziecko rozwija swoje umiejętności motoryczne, takie jak bieganie, skakanie czy rysowanie. Jego koordynacja i równowaga ulegają poprawie, co pozwala na bardziej złożone aktywności fizyczne.

3. Postępy poznawcze: Czterolatki charakteryzuje szybki rozwój poznawczy.Potrafią zrozumieć bardziej skomplikowane koncepcje i związki przyczynowo-skutkowe, a także wykazują większe zainteresowanie eksploracją świata.

4. Rozwój językowy: W tym okresie znacząco poszerza się słownictwo dziecka. Zaczyna ono formułować bardziej złożone zdania i wyrażać swoje myśli oraz uczucia z większą precyzją. To dobry moment na naukę języków obcych i wprowadzanie angielskiego jako drugiego języka.

5. Wzrost emocjonalny: Czterolatki uczą się lepiej rozumieć i wyrażać swoje emocje. Zaczynają również rozpoznawać i reagować na uczucia innych, co jest ważnym krokiem w rozwoju empatii.

6. Samodzielność i komunikacja: Dziecko staje się coraz bardziej samodzielne. Jego zdolność do komunikacji i wyrażania potrzeb również rośnie, co pozwala na bardziej złożone i intensywniejsze interakcje z otoczeniem.

7. Różnice płciowe: Na tym etapie rozwoju, różnice w zachowaniu między chłopcami a dziewczynkami są często minimalne. Chociaż mogą występować pewne różnice w preferencjach zabaw czy aktywności, ogólny rozwój motoryczny, poznawczy, językowy i emocjonalny przebiega podobnie u obu płci. Ważne jest, aby rodzice i opiekunowie wspierali indywidualne zainteresowania i potrzeby każdego dziecka, niezależnie od jego płci, zachęcając do wszechstronnego rozwoju.

 

Co powinno umieć 4 letnie dziecko?

Rozwój czterolatka to dynamiczny proces, w którym dziecko rozwija zarówno umiejętności fizyczne, jak i społeczne, emocjonalne oraz poznawcze. Warto wspierać malucha w jego rozwoju, zachęcając do samodzielności, ale jednocześnie będąc gotowym do zaoferowania pomocy, gdy jest to potrzebne. To czas, kiedy maluchy osiągają wiele ważnych kamieni milowych w rozwoju. Oto kluczowe umiejętności, które powinien posiadać 4-latek. 

1. Rozwój motoryki dużej.

• Ruch i koordynacja: Maluchy w tym wieku sprawnie biegają, skaczą na obu nogach oraz na jednej nodze. Są zdolne do gwałtownego zatrzymywania się i zmiany kierunku ruchu.

• Umiejętności z piłką: Dzieci potrafią kopać i rzucać piłkę w określonym kierunku, a także biegać z piłką trzymaną w objęciach.

• Ćwiczenia motoryczne: Czterolatki sprawnie przeskakują z jednej nogi na drugą, wspinać się na drabinki i przeskakiwać nad niewielkimi przeszkodami. Umieją również chodzić tyłem, bokiem, czołgać się oraz chodzić na palcach.

2. Rozwój motoryki małej.

• Zadania manualne: Maluchy w tym wieku powinny umieć otwierać i zamykać pojemniki, odkręcać i zakręcać butelki, przekładać przedmioty, a także nalewać wodę do szklanki bez rozlewania.

• Umiejętności plastyczne: Czterolatki potrafią rysować proste kształty, takie jak kwadrat, koło, linie, krzyżyk oraz rysować postacie ludzkie z kilkoma zidentyfikowanymi częściami ciała. Umieją również korzystać z nożyczek pod nadzorem, lepić proste formy z plasteliny i układać proste puzzle.

3. Rozwój samodzielności.

• Ubieranie się i higiena: Dzieci w tym wieku powinny umieć ubierać się i rozbierać, ewentualnie z niewielką pomocą przy zapinaniu guzików czy sznurowaniu butów. Powinny również samodzielnie korzystać z toalety, zrozumieć konieczność mycia rąk oraz podstawową higienę osobistą.

• Pomoc w domu: Czterolatki uczestniczą w prostych domowych obowiązkach, takich jak nakrywanie do stołu czy odkurzanie.

4. Rozwój społeczny i emocjonalny.

• Zachowanie w grupie: Czterolatki zaczynają rozumieć zasady gier zespołowych i zabaw, często testują swoje fizyczne możliwości.

• Pochwały i nagrody: W tym wieku dzieci są bardzo nastawione na uznanie i pochwały od autorytetów. Ważne jest, aby chwalić dziecko za starania i dobre chęci, a nie tylko za sukcesy.

 Niepokojące zachowania 4-latka

Zdarza się, że niektóre zachowania 4-latka budzą wątpliwości. W takiej sytuacji wczesne rozpoznanie niepokojących sygnałów w rozwoju i ich świadomość mogą pomóc w szybkim udzieleniu dziecku odpowiedniego wsparcia. Rodzice i opiekunowie powinni zwracać szczególną uwagę na następujące niepokojące zachowania u 4 latka:

1. Opóźnienia w rozwoju mowy: Jeśli dziecko ma znaczące trudności z formułowaniem zdań, posługuje się bardzo ograniczonym słownictwem lub unika komunikacji werbalnej, może to być sygnał do konsultacji z logopedą.

2. Problemy z motoryką dużą i małą: Trudności z podstawowymi czynnościami, takimi jak bieganie, skakanie, rysowanie, manipulowanie małymi przedmiotami, mogą wskazywać na opóźnienia w rozwoju motorycznym.

3. Wycofanie społeczne lub problemy z interakcjami: Jeżeli dziecko wykazuje brak zainteresowania zabawą z rówieśnikami, unika kontaktu wzrokowego, ma problemy z adaptacją w grupie, warto zastanowić się nad wsparciem psychologicznym.

4. Zachowania agresywne lub autoagresywne: Częste wybuchy gniewu, agresywne zachowania wobec innych dzieci lub autoagresja mogą być sygnałem problemów emocjonalnych.

5. Znaczne trudności z koncentracją uwagi: Jeśli dziecko ma problemy z utrzymaniem koncentracji na jakiejkolwiek czynności przez krótki czas, może to być znak potrzeby dodatkowej oceny.

6. Regresja w rozwoju: Utrata wcześniej nabytych umiejętności, na przykład w zakresie mowy czy kontroli nad pęcherzem, wymaga konsultacji ze specjalistą.

7. Nietypowe zachowania sensoryczne: Nadwrażliwość na bodźce dźwiękowe, świetlne, dotykowe lub brak reakcji na te bodźce może wskazywać na problemy z integracją sensoryczną.

Rozwój społeczny i emocjonalny czterolatka

Cztery lata to czas intensywnego rozwoju społecznego i emocjonalnego dziecka. W tym okresie czterolatki mogą przejawiać różnorodne zachowania, będące odbiciem ich rosnącej świadomości własnej indywidualności. Często okres ten charakteryzują:

• Okres buntu i uporu: Dzieci w tym wieku testują granice, co może objawiać się uporem i przeciwstawianiem się poleceniom.

• Napady złości: Czterolatki mogą doświadczać intensywnych emocji, w tym złości, co czasem prowadzi do napadów gniewu.

• Niegrzeczne zachowania: Możliwe jest używanie brzydkich słów i niegrzeczne zwracanie się do innych, jako sposób na wyrażenie emocji lub przyciągnięcie uwagi.

• Granice i umowy: Dziecko w tym wieku często testuje ustalone granice i może nie dotrzymywać umów.

• Fantazja i rzeczywistość: Czterolatki mają bujną wyobraźnię i często fantazjują, co czasami sprawia trudność w odróżnieniu imaginacji od rzeczywistości.

• Dyskusje i negocjacje: Uwielbiają prowadzić dyskusje i negocjacje, co jest formą eksplorowania swojej rosnącej zdolności do komunikacji i argumentacji.

• Opiekuńczość i współczucie: Mimo wszystkich wyzwań, czterolatki mogą być bardzo opiekuńcze i wykazywać zdolność do współczucia, szczególnie w interakcjach z bliskimi lub mniejszymi dziećmi.

 Bunt 4 latka 

Z tak burzliwymi zmianami rozwojowymi w wieku lat 4, wiąże się „bunt czterolatka”.  Objawia się on przede wszystkim oporem wobec zasad i autorytetów, testowaniem granic oraz silnym dążeniem do niezależności. Rodzice i opiekunowie mogą skutecznie radzić sobie z tym okresem w życiu dziecka poprzez:

• Konsekwencję i spójność: Zachowanie konsekwencji w ustalonych zasadach i granicach jest kluczowe dla zdrowych relacji w całej rodzinie.

• Empatia i zrozumienie: Ważne jest, aby słuchać dziecka i próbować zrozumieć jego perspektywę, reagując z empatią na jego emocje.

• Zachęcanie do zamodzielności: Dając dziecku możliwość dokonywania własnych wyborów w bezpiecznym zakresie, można wspierać jego dążenie do niezależności.

• Komunikacja: Otwarta i jasna komunikacja o tym, czego się od dziecka oczekuje, oraz dyskusje na temat jego zachowań pomagają w budowaniu wzajemnego zrozumienia.

• Modelowanie zachowania: Dorośli powinni być modelami pożądanych zachowań, ponieważ dzieci często naśladują postawy i reakcje rodziców.

Takie podejście oparte na wzajemnym szacunku i zrozumieniu pozwala na zdrowe zarządzanie buntem czterolatka, jednocześnie wspierając jego rozwój emocjonalny i społeczny. 

Rozwój intelektualny czterolatka

Rozwój intelektualny czterolatka to fascynujący proces, w którym dziecko szybko zdobywa nowe umiejętności i poszerza swoje horyzonty poznawcze. Jednym z charakterystycznych aspektów tego etapu jest tworzenie neologizmów – własnych, nowych słów, które dziecko wymyśla, aby opisać swoje doświadczenia lub przedmioty, dla których jeszcze nie zna nazw. Jest to znak kreatywności i rozwijającej się umiejętności językowej.

Czterolatki są również znane z zadawania wielu pytań. Ich naturalna ciekawość i pragnienie zrozumienia otaczającego ich świata manifestuje się poprzez nieustanne pytania „dlaczego”, „jak” i „co to”. To zadawanie pytań jest kluczowe dla rozwoju intelektualnego, ponieważ pozwala dzieciom na eksplorowanie różnych koncepcji i zjawisk.

W tym wieku dzieci zaczynają także lepiej rozumieć i opisywać swoje stany emocjonalne. Potrafią wskazać, kiedy są szczęśliwe, smutne, złością, czy przestraszone, co jest ważnym krokiem w rozwoju emocjonalnym i komunikacyjnym. Dzięki temu lepiej radzą sobie z wyrażaniem swoich uczuć i potrzeb.

Bujna wyobraźnia czterolatka jest kolejnym ważnym elementem ich rozwoju intelektualnego. Dzieci w tym wieku często zanurzają się w świecie fantazji i własnej wyobraźni, co jest nie tylko formą zabawy, ale także ważnym narzędziem w rozwoju kreatywnego myślenia i rozwiązywania problemów.

Zrozumienie następstwa czasów to kolejny znaczący postęp w rozwoju intelektualnym czterolatków. Dzieci zaczynają rozumieć, że pewne zdarzenia miały miejsce w przeszłości, inne dzieją się teraz, a jeszcze inne wydarzą się w przyszłości. Ta umiejętność pozwala na lepsze zrozumienie świata i planowanie.

Czterolatki zazwyczaj znają już kilka piosenek i wierszyków, co świadczy o ich zdolnościach zapamiętywania i rozumienia rytmu oraz melodii języka. Znajomość imion najbliższych osób – rodziców, rodzeństwa, krewnych, pań w przedszkolu i kolegów z piaskownicy – świadczy o rozwijającej się umiejętności społecznej i zdolności do budowania relacji.

Wreszcie, chętnie słuchanie bajek, historii i opowieści jest nie tylko formą rozrywki, ale także ważnym elementem rozwoju intelektualnego. Opowieści pomagają dzieciom rozwijać zrozumienie narracji, postaci, motywów i sekwencji wydarzeń, a także pobudzają ich wyobraźnię i kreatywność.

 

Rozwój fizyczny i motoryczny czterolatka

Jedną z kluczowych umiejętności zdobywanych w czwartym roku życia jest zdolność jazdy na trzykołowym rowerku. Umiejętność ta nie tylko dostarcza dziecku radości i zabawy, ale również jest ważnym krokiem w rozwoju koordynacji ruchowej i równowagi. Dziecko uczy się kontrolować swoje ruchy, utrzymywać równowagę oraz obserwować i reagować na otoczenie.

Podskakiwanie na jednej nodze to kolejna umiejętność, którą zdobywają czterolatki. Ten rodzaj aktywności wymaga dobrej koordynacji i równowagi, a także wzmacnia mięśnie nóg. Podskakiwanie nie tylko poprawia sprawność fizyczną, ale także dostarcza dzieciom radości i satysfakcji z osiąganych postępów.

Skakanie z tapczanu lub skakanie z murka jest dla dziecka nie tylko formą zabawy, ale również ważnym ćwiczeniem motorycznym. Dziecko uczy się w ten sposób oceniać odległości, kontrolować siłę swoich skoków oraz lądować w bezpieczny sposób, co jest istotne dla rozwoju kontroli nad własnym ciałem.

Przeskakiwanie obunóż przez przeszkodę to kolejna umiejętność, którą zdobywają czterolatki. Wymaga ona dobrej koordynacji, siły i zręczności, a także pomaga w rozwijaniu zdolności do oceny odległości i wysokości przeszkód.

Stanie na jednej nodze przez kilka sekund jest znaczącym osiągnięciem w rozwoju motorycznym czterolatka. To ćwiczenie wymaga koncentracji, równowagi i kontroli nad ciałem, a także wzmacnia mięśnie nóg i poprawia ogólną koordynację ruchową.

Wreszcie, kopanie piłki do celu to umiejętność, która łączy w sobie zarówno koordynację, siłę jak i precyzję. Dziecko ucząc się tej umiejętności, rozwija zdolność do celowania, planowania ruchów i dostosowywania siły uderzenia.

Jak wspierać rozwój czterolatka?

Wspieranie rozwoju czteroletniego dziecka  jest kluczowe dla jego zrównoważonego rozwoju. Oto kilka praktycznych wskazówek, które pomogą rodzicom w tej ważnej roli:

1. Stymulacja ciekawości.

 Zachęcaj dziecko do zadawania pytań i wspólnie szukajcie odpowiedzi. Można korzystać z książek, internetu lub eksperymentować, aby znaleźć odpowiedzi na różne zagadki. Organizuj ciekawe wycieczki edukacyjne, takie jak wizyty w muzeach, ogrodach botanicznych, zoo, czy na interaktywnych wystawach.

2. Intrygujące zabawy.

 Proponuj różnorodne zabawy, które angażują wyobraźnię i kreatywność dziecka, takie jak tworzenie własnych historii, zabawa w odgrywanie ról, czy konstruowanie z klocków. Umożliwiaj dziecku dostęp do różnych materiałów plastycznych, takich jak farby, kredki, plastelina, które pozwalają na swobodne wyrażanie siebie.

3. Samodzielna aktywność.

 Zachęcaj dziecko do samodzielnych działań, które są bezpieczne i odpowiednie do jego wieku. Pozwól mu na samodzielne ubieranie się, jedzenie czy sprzątanie zabawek. Daj dziecku przestrzeń do eksploracji i zabawy na własnych zasadach, co pomaga w budowaniu samodzielności i poczucia odpowiedzialności.

4. Edukacyjne pomoce i akcesoria.

 Wykorzystuj proste, ale edukacyjne zabawki i pomoce, jak puzzle, gry planszowe, karty edukacyjne, które rozwijają umiejętności poznawcze i motoryczne. Przygotuj domowe eksperymenty naukowe, które są bezpieczne i proste do wykonania, a jednocześnie dostarczają wiedzy i zabawy.

5. Czytanie i opowiadanie historii.

 Codzienne czytanie książek i opowiadanie historii rozwija wyobraźnię, słownictwo i zdolności językowe dziecka. Zachęcaj dziecko do wybierania książek i opowiadania własnych historii, co wspiera jego kreatywność i zdolności narracyjne.

6. Uczestnictwo w zajęciach grupowych. 

Zachęcaj dziecko do uczestnictwa w zajęciach grupowych, takich jak sport, muzyka, taniec czy sztuka, co wspomaga rozwój społeczny i emocjonalny.

7. Wsparcie i pozytywne wzmocnienie.

Bądź wsparciem dla dziecka, chwal jego starania i postępy, co wzmacnia jego pewność siebie i motywację do dalszego rozwoju.

 

Pamiętaj, że każde dziecko jest inne i potrzebuje indywidualnego podejścia. Ważne jest, aby obserwować i słuchać swojego dziecka, dostosowując aktywności do jego zainteresowań i umiejętności.

Rozwój pięciolatka jest zaawansowanym i kluczowym etapem w życiu każdego dziecka. W tym okresie maluchy przechodzą przez szereg zmian, które kształtują ich zdolności, osobowość i interakcje ze światem. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej, jak wygląda ten dynamiczny proces rozwojowy. Odkryjemy, jaki jest pięciolatek, badając jego typowe zachowania, sposób myślenia oraz emocjonalną i społeczną dojrzałość.

Poruszymy tematykę edukacji, roli zabawy w rozwoju oraz wyzwań, z jakimi mogą się spotkać rodzice wychowujący pięciolatki. Przyjrzymy się także, jak wspierać rozwój dziecka w tym wieku, aby zapewnić mu najlepsze warunki do wszechstronnego rozwoju. Zapraszamy do lektury, która pomoże zrozumieć i lepiej odpowiadać na potrzeby Twojego pięcioletniego dziecka, które intensywnie odkrywa otaczający świat.

Jaki jest pięciolatek?

Pięciolatki to dzieci bardzo aktywne, zarówno w sferze poznawczej, fizycznej, jak i emocjonalno-społecznej. W tym wieku obserwujemy dynamiczny rozwój zdolności umysłowych, co objawia się rosnącą ciekawością świata i pragnieniem poznawania nowych rzeczy. Ich język staje się coraz bardziej złożony, a słownictwo – bogatsze, co pozwala im na lepsze wyrażanie myśli i emocji.

W sferze fizycznej pięciolatki wykazują się zwiększoną koordynacją ruchową, co przekłada się na ich zainteresowanie bardziej skomplikowanymi formami aktywności, takimi jak jazda na rowerze czy wspinaczka. Ich energia i chęć do działania mogą być imponujące, ale wymagają także odpowiedniego kierowania i wsparcia ze strony dorosłych.

Emocjonalnie i społecznie pięciolatki rozwijają większą empatię i zdolność do budowania relacji z rówieśnikami. To czas, gdy uczą się dzielić, współpracować i rozumieć uczucia innych. Choć wciąż mogą pojawiać się trudności w kontrolowaniu emocji, to właśnie w tym okresie kształtują się ważne umiejętności społeczne, które będą miały wpływ na ich przyszłe interakcje.

Jak zachowuje się 5 letnie dziecko?

Zachowanie pięcioletniego dziecka jest zróżnicowane i dynamiczne, odzwierciedlając jego rozwój emocjonalny i społeczny.

Pięciolatki wykazują dużą chęć do eksploracji świata, co często przejawia się w nieustannym zadawaniu pytań typu „Dlaczego?”. W wieku pięciu lat dzieci zaczynają również lepiej rozumieć zasady i normy społeczne, co widać na przykład w zabawie z rówieśnikami. Chociaż wciąż mogą pojawiać się trudności z kontrolą emocji, pięciolatki uczą się wyrażać swoje uczucia w bardziej skomplikowany sposób, na przykład mówiąc „jestem smutny”, zamiast płakać.

W codziennym życiu możemy zauważyć, jak dziecko w tym wieku rozpoczyna zabawę z innymi dziećmi, dzieląc się zabawkami i uczestnicząc w zespołowych aktywnościach, co jest oznaką rozwijających się umiejętności społecznych.

Jak przybiega rozwój pięciolatka?

Rozwój pięciolatka przebiega w sposób wszechstronny, obejmując zarówno aspekty fizyczne, poznawcze, jak i emocjonalno-społeczne.

W zakresie motoryki, pięciolatki zyskują większą zręczność i koordynację. Na placu zabaw łatwo dostrzec, jak swobodnie biegają, wspinają się, czy też uczą się jeździć na rowerze bez dodatkowych kółek.

W sferze poznawczej pięciolatki wykazują rosnące zainteresowanie literami i liczbami, często próbując samodzielnie czytać proste słowa lub liczyć przedmioty w otoczeniu. Rozwijają też umiejętności językowe, konstruując bardziej złożone zdania i używając coraz to nowych słów.

Emocjonalnie dzieci te zaczynają lepiej rozumieć swoje uczucia i uczucia innych. To także czas, kiedy zaczynają formować głębsze przyjaźnie, ucząc się wartości takich jak współczucie, dzielenie się i współpraca. 

 

Co powinno umieć 5 letnie dziecko?

Pięcioletnie dzieci zazwyczaj potrafią posługiwać się rozbudowanym słownictwem, konstruować proste zdania oraz rozumieć i wykonywać podstawowe polecenia. Dodatkowo, na tym etapie rozwoju, dziecko powinno wykazywać się podstawową koordynacją ruchową, taką jak bieganie, skakanie na jednej nodze, czy rysowanie prostych kształtów. Oto osiem kluczowych zdolności, które są typowe dla pięciolatków:

1. Rozumienie prostych instrukcji: Dziecko powinno być w stanie zrozumieć i wykonać proste polecenia, takie jak „posprzątaj swoje zabawki” czy „przygotuj się do wyjścia”.
2. Podstawowa koordynacja ruchowa: Umiejętność samodzielnego ubierania się, skakania na jednej nodze czy jazdy na rowerze z pomocniczymi kółkami.
3. Rozpoznawanie liter i cyfr: Dziecko powinno rozpoznawać większość liter alfabetu oraz podstawowe cyfry, a także próbować samodzielnie pisać swoje imię.
4. Liczenie do 10: Pięciolatki zazwyczaj potrafią liczyć do dziesięciu, a niektóre nawet dalej.
5. Rozwój umiejętności językowych: Dziecko powinno być w stanie skonstruować proste zdania, używać poprawnych form gramatycznych i opowiadać krótkie historie.
6. Rozpoznawanie podstawowych kolorów i kształtów: Umiejętność nazywania i rozróżniania podstawowych kolorów oraz prostych kształtów, takich jak koło, kwadrat czy trójkąt.
7. Zrozumienie emocji: Dziecko na tym etapie powinno rozumieć podstawowe emocje (radość, smutek, złość) i w pewnym stopniu potrafić je wyrażać.
8. Zdolność do prostego rozwiązywania problemów: Pięciolatki powinny zaczynać wykazywać zdolności do logicznego myślenia i rozwiązywania prostych problemów, na przykład w grach lub puzzlach.

Niepokojące zachowania 5-latka

Rodzice pięciolatków powinni zwracać uwagę na różne aspekty rozwoju swojego dziecka. Pewne zachowania mogą wskazywać na potrzebę głębszego przyjrzenia się rozwojowi dziecka i konsultacji z lekarzem. Oto kilka sytuacji, które mogą wymagać szczególnej uwagi, jeżeli występują u dziecka.

1. Problemy z poruszaniem się po linii prostej: Jeśli dziecko w wieku pięciu lat ma trudności z chodzeniem po linii prostej, może to być informacja o problemach z koordynacją i równowagą.
2. Trudności z huśtaniem się: Jeśli dziecko nie potrafi samodzielnie huśtać się na huśtawce, przyczyną problemu mogą być trudności z percepcją przestrzenną lub motoryką. Dzieci w tym wieku zazwyczaj uwielbiają huśtać się, a ich niezdolność do tego może wymagać profesjonalnej oceny.
3. Dyskomfort podczas zabawy na karuzeli: Uczucie bardzo silnych zawrotów głowy podczas spokojnego kręcenia się na karuzeli może być znakiem zaburzeń przetwarzania sensorycznego. Dzieci, które źle znoszą szybkie zmiany pozycji lub obroty, mogą potrzebować dodatkowej konsultacji u specjalisty.
4. Nietypowa pozycja podczas biegania: Jeśli dziecko biega w nietypowy sposób, na przykład zawsze na palcach lub z nadmiernie wygiętymi kolanami, może to wskazywać na problemy fizyczne lub ortopedyczne.
5. Seplenienie: Jeśli rodzice zauważą, że ich pięciolatek sepleni, wskazana jest wizyta u logopedy. Seplenienie w tym wieku nie jest rzeczą, którą dziecko przezwycięży samoistnie i może wymagać specjalnych ćwiczeń logopedycznych. Na przykład, jeśli podczas czytania wieczornej bajki rodzice zauważają, że dziecko wymawia niektóre dźwięki w nieodpowiedni sposób, jest to dobry moment, aby zwrócić się o pomoc do specjalisty.

W każdym z tych przypadków wczesna interwencja i profesjonalna ocena lekarza specjalisty mogą być kluczowe dla zapewnienia dziecku najlepszych warunków do prawidłowego rozwoju i ułatwienia mu rozwoju na tym etapie oraz późniejszego startu w dorosłość. 

Rozwój społeczny i emocjonalny pięciolatka

W piątym roku życia dziecka kształtuje się jego kompetencja społeczna, niezbędna do rozpoczęcia edukacji szkolnej. W tym okresie pięciolatki stają się bardziej świadome swoich zachowań i reakcji. Zaczynają kontrolować swoje odpowiedzi i zastanawiać się nad nimi, co jest znaczącym krokiem w rozwoju emocjonalnym. Równocześnie, rośnie ich zainteresowanie grupą rówieśniczą, a opinie innych dzieci na temat ich zachowania czy wyglądu zyskują na znaczeniu.

W tym czasie dochodzi do stopniowego przesunięcia autorytetów – dzieci zaczynają kierować się opiniami zewnętrznymi, choć wciąż ważna jest obecność i wsparcie rodziców, które zapewniają poczucie bezpieczeństwa i stabilności. 

W tle tego procesu zauważalne są również różnice w zachowaniu między chłopcami a dziewczynkami. Chłopcy w tym wieku często wykazują większą energię, mogą być bardziej impulsywni i czasami agresywni. Dziewczynki natomiast zwykle charakteryzują się większym spokojem i skłonnością do mniej konfliktowych zachowań. Rozwój ten, choć indywidualny dla każdego dziecka, stanowi ważny element przygotowania do dalszych etapów życia społecznego i edukacyjnego.

 

 

Bunt 5 latka

Bunt pięciolatka jest etapem, w którym dziecko, pomimo osiągnięcia pewnego stopnia stabilności emocjonalnej, nadal doświadcza momentów, w których trudno mu kontrolować swoje emocje. W tym wieku często obserwujemy u dzieci napady niekontrolowanych emocji, wynikających z ich ograniczonej jeszcze zdolności do radzenia sobie z intensywnymi uczuciami.

Rozwój emocjonalny pięciolatka może objawiać się gwałtownymi reakcjami, takimi jak awantury, krzyk, płacz, histeria, obrażanie się, a nawet zachowania agresywne, jak bicie czy plucie. To naturalna część rozwoju, w której dziecko uczy się rozumieć i zarządzać swoimi emocjami, które stają się coraz bardziej złożone.

Aby radzić sobie z buntem pięciolatka, kluczowe jest zachowanie przez rodziców spokoju i cierpliwości. Ważne jest, aby stworzyć dziecku bezpieczne środowisko, w którym może wyrażać swoje emocje, jednocześnie ucząc je odpowiednich sposobów ich manifestacji. Rodzice mogą pomagać dziecku w nazywaniu uczuć i rozmawiać z nim o tym, co je wywołuje, co jest pierwszym krokiem do lepszego zrozumienia i kontroli emocji.

Ustanowienie jasnych i konsekwentnych zasad oraz granic, a także zachęcanie do wyrażania emocji w akceptowalny sposób, są ważne w pomocy dziecku w przejściu przez ten etap rozwoju. Przede wszystkim, ważne jest, aby dziecko czuło się wysłuchane i zrozumiane, co może znacząco pomóc w łagodzeniu intensywności emocjonalnych burz charakterystycznych dla tego okresu.

Rozwój intelektualny pięciolatka

Rozwój intelektualny pięciolatka charakteryzuje się znaczącym postępem, szczególnie w zakresie funkcji wzrokowych i słuchowych, które ulegają dalszemu udoskonalaniu. W tym okresie dzieci wykazują znaczny wzrost zdolności poznawczych, w tym lepsze zrozumienie i interpretację informacji wizualnych i dźwiękowych. Pięciolatki zaczynają również wykazywać większą zdolność do skupienia uwagi, co jest kluczowe w procesie nauki i przyswajania nowych informacji.

Jest to również idealny czas na rozpoczęcie nauki języka obcego metodą komunikacyjną. Dzieci w tym wieku są niezwykle chłonne i otwarte na nowe doświadczenia językowe, a ich umiejętność przyswajania nowych słów i fraz jest imponująca. Ważne jest jednak, aby zaczynać naukę języka obcego dopiero wtedy, gdy dziecko opanowało już język ojczysty na wystarczającym poziomie, co pozwala na efektywniejszą i mniej stresującą naukę nowego języka.

Rozwój intelektualny pięciolatka, wspierany przez odpowiednie metody edukacyjne i stymulujące środowisko, otwiera przed nim szerokie możliwości rozwoju poznawczego i językowego, które będą miały wpływ na jego dalszą edukację i rozwój osobisty.

Rozwój fizyczny i motoryczny pięciolatka

Rozwój fizyczny i motoryczny pięciolatka charakteryzuje się znacznym postępem w koordynacji ruchowej. W tym wieku dzieci coraz lepiej kontrolują swoje ciało, a ich ruchy stają się celowe i zręczne. Choć zdarza im się jeszcze przewracać, jest to znacznie rzadsze niż w poprzednich latach życia.

Pięciolatki charakteryzuje duża potrzeba ruchu, która manifestuje się w pragnieniu wypróbowywania nowych umiejętności i aktywności, takich jak bieganie, skakanie, czy wspinanie się. To również czas, kiedy dzieci intensywnie ćwiczą swoją równowagę, na przykład balansując na krawężniku lub jeżdżąc na rowerze z pomocniczymi kółkami.

Rodzice powinni wspierać ten rozwój, pozwalając dziecku na swobodę ruchu i dostarczając mu odpowiednich możliwości do aktywności fizycznej. Zapewnienie bezpiecznego środowiska do zabaw na świeżym powietrzu, gdzie dziecko może biegać, skakać i eksplorować swoje fizyczne granice, jest niezwykle ważne dla jego zdrowego rozwoju.

W tym okresie można również zauważyć różnice płciowe w zakresie sprawności manualnych. Chłopcy i dziewczynki mogą rozwijać się w różnym tempie i na różne sposoby, co jest naturalną częścią ich indywidualnego rozwoju. U niektórych dzieci sprawność manualna będzie lepiej rozwinięta, co przejawi się w zdolnościach do precyzyjnego rysowania, modelowania czy składania skomplikowanych konstrukcji.

W tym okresie niezwykle istotne jest, aby rodzice i opiekunowie rozpoznawali i wspierali indywidualne różnice u swoich dzieci, dostosowując aktywności do możliwości i zainteresowań dziecka.

 

Jak wspierać rozwój pięciolatka?

Wspieranie rozwoju pięciolatka wymaga holistycznego podejścia, które uwzględnia zarówno rozwój fizyczny, jak i intelektualny, emocjonalny oraz społeczny dziecka. Ważne jest, aby stymulować dziecko do różnorodnych aktywności, które rozbudzą jego ciekawość, kreatywność oraz zdolności motoryczne. Oto kilka sposobów, jak można wspierać rozwój pięciolatka:

1. Aktywności fizyczne: Zapewnienie dziecku możliwości uczestnictwa w różnych formach aktywności fizycznej, takich jak zajęcia sportowe, spacery, gry zespołowe czy proste układy taneczne, jest bardzo ważne. Na przykład, wspólne rodzinne wyprawy na rowery lub zabawa w berka na placu zabaw to nie tylko świetna forma aktywności, ale również okazja do zacieśniania więzi rodzinnych.
2. Zabawy zręcznościowe: Rozwijanie precyzji i zręczności w dłoniach oraz koordynacji ręka-oko poprzez rysowanie, malowanie, wycinanie, wyklejanie czy lepienie z plasteliny lub masy solnej. Możecie zorganizować popołudnie tworzenia rodzinnej galerii sztuki z wykonanych rysunków, wycinanek i innych projektów DIY.
3. Uwaga i bezpieczeństwo: Poświęcanie maksimum uwagi dziecku i zapewnienie mu bezpiecznego środowiska do rozwoju. Ważne jest, by nie wyręczać dziecka we wszystkim, ale pozwolić mu na samodzielne próby i eksperymenty.
4. Gry z regułami: Zachęcanie dziecka do grania w gry z regułami, które uczą przestrzegania zasad i kolejności działań. Gry takie jak Piotruś, warcaby, domino czy Chińczyk to nie tylko zabawa, ale i nauka logicznego myślenia oraz cierpliwości.
5. Zabawy naśladowcze: Organizowanie zabaw opartych na naśladowaniu, które stają się dłuższe i bogatsze w nowe sytuacje. Przykładowo, rodzic może z dzieckiem odgrywać różne role, np. lekarza i pacjenta, co stymuluje wyobraźnię i rozwija słownictwo dziecka.
6. Akceptacja różnic płciowych: Uznawanie naturalnych różnic w rozwoju i zainteresowaniach między chłopcami a dziewczynkami. Nie należy ograniczać dziecka do stereotypowych aktywności związanych z płcią, ale raczej obserwować i wspierać jego indywidualne zainteresowania i talenty.

Pamiętając o tych aspektach, można skutecznie wspierać wszechstronny rozwój pięciolatka, jednocześnie budując jego poczucie własnej wartości i niezależności.

Podsumowując, piąty rok życia dziecka to fascynujący okres pełen dynamicznego rozwoju w wielu obszarach – od fizycznego i motorycznego, poprzez emocjonalny i społeczny, aż po intelektualny. Rozumienie tych etapów rozwoju oraz dostosowanie do nich odpowiednich metod wychowawczych i edukacyjnych jest kluczowe dla zapewnienia dziecku najlepszych warunków do wszechstronnego rozwoju.

Poprzez aktywne wspieranie pięciolatków w ich codziennych wyzwaniach, rodzice i opiekunowie mogą pomóc im w budowaniu solidnych fundamentów rozwoju na przyszłe lata.

Drodzy rodzice, pamiętajmy, że każde dziecko jest wyjątkowe i wymaga indywidualnego podejścia, które uwzględnia jego osobiste potrzeby, zainteresowania i tempo rozwoju. Dzięki temu nasz pięciolatek będzie mógł rozwijać się harmonijnie oraz odkrywać świat i swoje miejsce w nim z radością i pewnością siebie.

 

Rozwój u 6-letniego dziecka to czas, kiedy pociecha przechodzi znaczące zmiany w wielu aspektach swojego życia. W tym okresie dzieci rozwijają się nie tylko fizycznie, ale także intelektualnie, emocjonalnie i społecznie. Sześciolatek staje się coraz bardziej samodzielny, zaczyna lepiej rozumieć świat wokół siebie oraz własne uczucia i emocje.

To również czas, gdy dzieci są gotowe do podjęcia nowych wyzwań edukacyjnych i społecznych, wkraczając w świat szkolnej edukacji. 

W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, jak zachowuje się 6-letnie dziecko, jak przebiega jego rozwój oraz co powinno umieć w tym wieku. Odpowiemy na pytania dotyczące gotowości szkolnej, a także omówimy trudności rozwojowe, z jakimi mogą się zmagać sześciolatki.

Poruszymy też kwestie związane z rozwojem społecznym i emocjonalnym. Na koniec, podpowiemy, jak możemy wspierać rozwój naszego sześciolatka, by ten etap był dla niego jak najbardziej owocny i przyjemny. 

 

Jaki jest sześciolatek?

Szósty rok życia to czas w rozwoju dziecka, stanowiący symboliczny most między średnim dzieciństwem, zwanym też wiekiem przedszkolnym, a późnym dzieciństwem, zwanym młodszym wiekiem szkolnym. W tym okresie sześciolatki zaczynają stopniowo opuszczać świat bezpośredniej opieki rodzicielskiej i wchodzą w nowe środowisko społeczne, jakim jest szkoła.

Charakterystyczne dla tego wieku jest rozwijanie większej samodzielności, zdolności adaptacyjnych oraz umiejętności społecznych niezbędnych w szkolnym życiu.

Sześciolatki wykazują także rosnące zainteresowanie otaczającym je światem, zadając wiele pytań i poszukując odpowiedzi, co stanowi naturalny element ich intelektualnego rozwoju. Warto podkreślić, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, więc obserwacja i wsparcie indywidualnych potrzeb jest kluczowe w tym przełomowym okresie.

 Jak zachowuje się 6 letnie dziecko?

W szóstym roku życia, zachowanie dziecka ulega szybszej ewolucji. Sześciolatek zaczyna odchodzić od spontanicznych form aktywności, które były głównie zdominowane przez zabawę, przechodząc do bardziej ustrukturalizowanego działania. Ten etap rozwoju charakteryzuje się adaptacją do stałych zadań, obowiązków oraz norm społecznych, które stają się obecne w codziennym życiu dziecka, zwłaszcza w kontekście przygotowania do szkoły.

W tym wieku dzieci stają się bardziej świadome otaczającego je świata, ich interakcje z rówieśnikami i dorosłymi stają się bardziej złożone. Sześciolatki zaczynają rozumieć i stosować zasady społeczne, uczą się dzielenia, współpracy i negocjacji. Również ich emocjonalność ulega ewolucji – sześciolatki zaczynają lepiej rozumieć i wyrażać swoje uczucia, choć czasami mogą mieć trudności z kontrolą emocjonalnych reakcji.

W tym okresie rozwija się także myślenie abstrakcyjne i logiczne, co pozwala na lepsze zrozumienie przyczyn i skutków własnych działań. Wszystkie te zmiany są ważnymi krokami na drodze do dojrzałości i przygotowania do życia w społeczności szkolnej.

 Jak przybiega rozwój sześciolatka?

Rozwój sześciolatka jest kluczowym momentem w życiu dziecka, zaznaczającym zakończenie średniego dzieciństwa i początek późnego, czyli wejście w młodszy wiek szkolny. W tym okresie dochodzi do znaczącej integracji funkcji psychicznych, co pozwala dziecku na dostosowanie się do nowych sytuacji, zadań i wymagań. To etap, w którym rozwijają się zdolności adaptacyjne, umiejętność koncentracji, a także zdolności językowe i matematyczne.

W szóstym roku życia dzieci rozpoczynają przygotowanie do obowiązku szkolnego, co wymaga od nich rozwinięcia nowych umiejętności i zdolności. W tym czasie ważne staje się rozumienie i przestrzeganie zasad, rozwój umiejętności czytania i pisania, a także podstawowe zdolności matematyczne. Rozwija się także zdolność logicznego myślenia oraz zrozumienie abstrakcyjnych pojęć.

To również okres, w którym rozwój emocjonalny i społeczny dziecka nabiera tempa. Sześciolatki uczą się wyrażać swoje uczucia, rozumieć emocje innych, a także nawiązywać i utrzymywać relacje z rówieśnikami. Wszystkie te aspekty rozwoju są kluczowe dla pomyślnego przejścia do życia szkolnego. Inwestycja czasu i uwagi w rozwój sześciolatka ma ogromne znaczenie, gdyż odpowiednio wspierane i rozwijane w tym okresie umiejętności, mogą znacząco wpłynąć na przyszłe osiągnięcia edukacyjne i społeczne dziecka.

 

Co powinno umieć 6 letnie dziecko?

Sześcioletnie dziecko powinno posiadać już wiele kluczowych umiejętności, które nabyło na drodze wcześniejszego rozwoju. W szczególności 6 latki nie powinny mieć trudności z: 

1. Utrzymywaniem równowagi: Zdolność do wykonywania ruchów wymagających utrzymania równowagi, jak na przykład samodzielna jazda na rowerze czy hulajnodze.

2. Samodzielnością w codziennych czynnościach: Obejmuje umiejętność ubierania się, jedzenia, korzystania z toalety, czy wiązania sznurowadeł, ale także pomagania w podstawowych domowych obowiązkach, takich jak odkurzanie, czy nakrywanie do stołu.

3. Rozwojem mowy i języka: Zdolność do formułowania zdań, opowiadania historii i wyrażania myśli w sposób zrozumiały dla innych.

4. Podstawami pisania i czytania: Rozpoznawanie liter alfabetu, pisanie prostych słów i rozpoczynanie nauki czytania to umiejętności, które dziecko może rozwijać od 6 r.ż. wzwyż.

5. Zrozumieniu instrukcji i zasad: Zdolność do przestrzegania prostych poleceń i zrozumienia reguł, na przykład w grach czy w szkole. Również podczas zabaw z rówieśnikami zrozumienie zasady gry fair play.

6. Podstawową koordynacją ruchową: Umiejętność wykonywania prostych czynności ruchowych, takich jak bieganie, skakanie czy rzucanie i łapanie piłki oraz gry i zabawy ruchowe.

Warto podkreślić, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, a wyżej wymienione umiejętności są jedynie ogólnymi wytycznymi. Wsparcie, które dziecko otrzymuje w domu i w środowisku edukacyjnym, jest zawsze kluczowe dla pełnego i prawidłowego rozwoju tych umiejętności.

 Gotowość szkolna 6 letniego dziecka

Aspekt gotowości szkolnej sześciolatka łączy się z końcem średniego dzieciństwa i początkiem młodszego wieku szkolnego. W tym okresie dziecko przekształca swoją dotychczasową aktywność, która była głównie spontaniczna i zdominowana przez zabawę, w system działań sterowanych przez stałe zadania, obowiązki i normy społeczne. Rozwój i integracja funkcji psychicznych pozwalają na dostosowanie się do nowych sytuacji, zadań i wymagań stawianych przez szkołę.

W ramach przygotowania do obowiązku szkolnego dziecko musi zrealizować szereg nowych zadań rozwojowych. Należy do nich rozwój umiejętności czytania i pisania, zdolność do koncentracji, rozwijanie umiejętności społecznych oraz adaptacja do zasad i reguł panujących w szkole. Wsparcie rodziców i nauczycieli w tym okresie jest nieocenione, gdyż pozwala na lepsze przygotowanie dziecka do wyzwań szkolnych oraz zapobiega ewentualnym trudnościom na przyszłych poziomach edukacji szkolnej.

Jeżeli jako rodzice zauważamy, że nasze 6 letnie dziecko napotyka problemy związane z osiągnięciem dojrzałości szkolnej i adaptacją do nowej sytuacji, wówczas warto skonsultować się ze specjalistą, który pomoże określić, czy dziecko nie boryka się z trudnościami rozwojowymi, jak np. ADHD, dysleksja itd. 

 Trudności rozwojowe 6-latka 

No właśnie, sześciolatek może napotkać różne trudności rozwojowe, które wymagają uwagi i wsparcia. W tym okresie rozwoju mózgu, który jest bardzo plastyczny do około 7. roku życia, istnieje wciąż możliwość zapobiegania dysfunkcjom rozwojowym, dlatego tak ważna jest fachowa pomoc.

Charakterystyczne objawy trudności rozwojowych u dzieci przedszkolnych obejmują problemy z zapamiętywaniem wierszyków i piosenek, poruszanie się niezgodnie z rytmem, trudności z odtworzeniem słów i melodii znanej piosenki.

Dzieci, które borykają się z zaburzeniami rozwojowymi, mogą unikać głośnego czytania i opowiadania, a czynności te szybko je męczą. Ważne jest, aby nie czekać na pojawienie się pełnego spektrum objawów i reagować w odpowiednim czasie. Wczesna interwencja i wsparcie mogą znacznie pomóc w dalszym prawidłowym rozwoju dziecka i uniknięciu poważniejszych problemów.

Rozwój społeczny i emocjonalny sześciolatka

Sześciolatki wykazują duże zainteresowanie kontaktami z innymi dziećmi, często organizując różnorodne zabawy, w tym tematyczne i ruchowe. W tym wieku emocje dziecka charakteryzują się dużą zmiennością i intensywnością, co jest wynikiem słabszych możliwości hamowania i mniejszej dojrzałości układu nerwowego. Może to prowadzić do przeżywania skrajnych emocji, w tym gwałtownych wybuchów gniewu, złości, czy zazdrości.

Jednocześnie, w tym okresie kształtuje się zdolność do powściągania emocji i kontroli ich wyrażania. Dzieci uczą się rozumienia norm społecznych, a także odpowiedniego reagowania i wyrażania własnych emocji.

Wzrost wyobraźni i sugestywności może wpływać na rozwój uczucia strachu. To także czas, w którym rozwija się osobowość dziecka, kształtowana nie tylko przez cechy temperamentu, ale również przez doświadczenia społeczne i emocjonalne.

 Bunt sześciolatka

Bunt sześciolatka jest kolejnym naturalny etapem rozwoju u 6-letnich dzieci, który może być wyzwaniem dla rodziców. Dziecko w tym wieku często staje się psotne i skłonne do konfliktów. Może wykazywać opór wobec poleceń dorosłych, nie chcąc wykonywać próśb rodziców czy wymagań nauczycieli.

Bunt sześciolatka na ogół kontrastuje z wcześniejszym zachowaniem, gdy dziecko było raczej spokojne i grzeczne, co może prowadzić do kłopotów wychowawczych, ale może być tylko etapem przejściowym na ścieżce rozwoju dziecka.

W tym okresie sześciolatek może wykazywać różne zachowania, takie jak kłamstwa, przejawianie się stanów lękowych, nieprzewidywalność, a w skrajnych przypadkach nawet agresję. Ważne jest, aby rodzice rozumieśli, że ten etap jest naturalną częścią rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka, i odpowiednio na niego reagowali, zachowując cierpliwość i konsekwencję w dotychczasowym podejściu wychowawczym, opartym na miłości, zaufaniu i wzajemnym zrozumieniu.

Rozwój intelektualny sześciolatka

Rozwój intelektualny sześciolatka cechuje się przede wszystkim ogromną ciekawością świata. Procesy poznawcze takie jak uwaga i myślenie są w tym wieku impulsywne i związane z działaniem. Pamięć słowno-logiczna dziecka nie jest jeszcze w pełni wyćwiczona i wykształcona. Sześciolatki mogą zapamiętać wiersze czy piosenki, często z pomocą materiałów obrazowych lub ruchowych, ale mają trudności z rozumieniem stosunków logicznych między treściami tekstu.

Pamięć w tym wieku wciąż się kształtuje – najsilniej między 3 a 7 rokiem życia, zwiększając wtedy wielokrotnie swoją skuteczność. W okresie szkolnym następuje dalszy rozwój tych umiejętności, wraz z dojrzewaniem mózgu i rozwojem procesów umysłowych. Warto zaznaczyć, że sześciolatek zaczyna rozumieć proste pojęcia matematyczne, poznaje litery i cyfry oraz uczy się podstaw czytania i pisania.

 

Rozwój fizyczny i motoryczny sześciolatka

W ostatniej fazie średniego dzieciństwa następuje istotna zmiana w rozwoju fizycznym i motorycznym dziecka w wieku 6 lat. Dziecko zaczyna tracić zęby mleczne, a tempo wzrostu i przyrostu wagi ciała nie są już tak intensywne jak we wcześniejszych latach.

Ruchy dziecka stają się bardziej skoordynowane, celowe i precyzyjne, co widać w poprawie umiejętności utrzymania równowagi, a także w lepszym posługiwaniu się narzędziami i przedmiotami codziennego użytku.

W tym okresie dziecko staje się bardziej samodzielne, co obejmuje umiejętności takie jak ubieranie się, jedzenie, mycie, czy wiązanie sznurowadeł. Rozwija się także sprawność motoryczna, widoczna w poprawie czynności ruchowych, takich jak bieganie, skakanie, rzucanie czy chwytanie. To wszystko wpływa na ogólny rozwój fizyczny dziecka, obejmujący wzrost, zdrowy przyrost wagi oraz proporcjonalizację sylwetki.

Jak wspierać rozwój sześciolatka?

Na koniec mamy kilka porad dla rodziców, jak w praktyczny sposób każdego dnia wspierać rozwój sześciolatka. Można to robić przez: 

• Zabawy edukacyjne: Stopniowo wprowadzaj edukacyjne gry i zabawy rozwijające zdolności percepcyjne, które pomogą w nauce czytania i pisania, np. gry z serii moje pierwsze literki, moje pierwsze cyferki itp. 

• Wspólne czytanie: Codzienne czytanie książek wspiera rozwój językowy i leksykalny dziecka, a także jest doskonałym treningiem dla wyobraźni. Wspólne czytanie z dzieckiem pomaga w późniejszej, samodzielnej nauce czytania przez dziecko.

• Zachęcanie do rysowania i pisania: Zapewnij dziecku dostęp do materiałów plastycznych i zachęcaj do rysowania oraz pisania liter i pierwszych prostych słów. Możecie też kolorować kolorowanki, rozwiązywać wykreślanki i krzyżówki oraz wykonywać karty pracy dla 6-latków.

• Gry na świeżym powietrzu: Aktywność fizyczna, jak bieganie, skakanie czy jazda na rowerze, wspiera rozwój motoryczny sześciolatków.

• Uczestnictwo w domowych obowiązkach: Proste zadania, jak pomoc w kuchni czy sprzątaniu, uczą odpowiedzialności i samodzielności. Takie prace domowe są też super treningiem fizycznym i wymagają angażowania wszystkich mięśni ciała do działania.

• Rozmowy i dyskusje: Rozmawiaj z dzieckiem na różne tematy, aby rozwijać jego myślenie krytyczne i umiejętności komunikacyjne. Odpowiadaj na dociekliwe pytania dziecka, a jeżeli któreś pytanie jest dla Ciebie trudne, zapewnij dziecko, że pomożesz mu poznać odpowiedź, np. dzięki książce czy filmowi.

• Zachęcanie do wyrażania emocji: Pomóż dziecku zrozumieć i wyrażać swoje uczucia, co jest niezwykle ważne dla prawidłowego rozwoju emocjonalnego. 

Podsumowując, rozwój sześciolatka to złożony i dynamiczny proces, obejmujący wiele różnych aspektów. Omówiliśmy rozwój 6 letniego dziecka na wielu płaszczyznach, od fizycznego i motorycznego, przez emocjonalny i społeczny, aż po intelektualny i edukacyjny.

Rodzice i opiekunowie, pamiętajcie, że kluczowe jest wsparcie, jakiego dziecko od Was doświadcza. Każdy etap rozwoju niesie ze sobą wyzwania, ale również i ogromne możliwości. Z miłością, cierpliwością i zrozumieniem, możecie pomóc swojemu sześciolatkowi w osiągnięciu pełnego potencjału. Wychowywanie dziecka to wielka przygoda, a każdy dzień przynosi nowe możliwości do nauki i wspólnego rozwoju. Miejcie wobec dziecka realne wymagania i oczekiwania, dając mu miejsce i przestrzeń na rozwój w swoim tempie.

 

 

lZachęcamy i polecamy uwadze rodziców i nauczycieli ciekawy artykuł przygotowany i opracowany przez wychowawczynię grupy Pszczółki panią Amandę Żbikowską na temat zespołu nadpobudliwości psychoruchowej - ADHD

ADHD_artykul_(1).pdf

Mamo, tato nie wychowaliście mnie źle!

Ja po prostu mam ADHD!

Październik to wyjątkowy miesiąc – Miesiąc Świadomości ADHD. Został ustanowiony w 2004 roku przez trzy organizacje zajmujące się wsparciem osób z ADHD:

1. ADHD Coaches Organization (AOC) – organizacja non-profit, która wspiera trenerów ADHD, dostarczając im narzędzia i wiedzę niezbędną do skutecznego pomagania osobom z ADHD.

2. Children and Adults with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (CHADD) – organizacja, która od lat zapewnia wsparcie, szkolenia oraz obronę praw osób z ADHD. CHADD działa na rzecz polepszania jakości życia zarówno dzieci, jak i dorosłych z ADHD, oferując liczne programy edukacyjne oraz pomoc prawną.

3. Attention Deficit Disorder Association (ADDA) – organizacja koncentrująca się na wspieraniu dorosłych z ADHD.

Drodzy rodzice, jest to jedno z najczęściej występujących zaburzeń neurorozwojowych u dzieci, dotykające od 5 do 7% z nich, co czyni je bardziej powszechnym niż autyzm!

Ale co to właściwie jest ADHD?

Zaburzenie neurorozwojowe charakteryzujące się stałym wzorcem zachowania, które zaburza funkcjonowanie poznawcze i prowadzi do niższych osiągnięć edukacyjnych w porównaniu z rówieśnikami, a w konsekwencji deficytów społecznych i zawodowych(Materiały szkoleniowe dla uczestników szkolenia ,,Wyrównaj szanse dziecka z ADHD. Zauważ, zrozum,wspieraj”). Zaburzenia neurorozwojowe w obrazie ADHD dotyczą koncentracji uwagi, nadruchliwości i impulsywności oraz myślenia i emocji. Zespół ADHD może być zróżnicowany i nie wszystkie grupy objawów muszą się pojawić, niektóre z nich mogą być dominujące, a pozostałe niezbyt nasilone (Kołakowski i in. 2007; Kołakowski 2013).

Nie jest to zatem choroba, którą można wyleczyć, nie jest to efekt błędów wychowawczych oraz ,,wymysł” świata współczesnego, który miałby usprawiedliwiać złe zachowania dzieci. Podkreślam TO ZABURZENIE!

Typy objawów ADHD

Trzy grupy objawów F90.0

G1 zaburzenia koncentracji uwagi ;

G2 zaburzenia aktywności (nadruchliwość);

G3 impulsywność .

Zaburzenia uwagi

● częste nie zwracanie bliższej uwagi na szczegóły lub częste beztroskie błędy w pracy szkolnej, pracy lub innych czynnościach;

● częste niepowodzenia w utrzymaniu uwagi na zadaniach lub czynnościach związanych z zabawą;

● często wydaje się nie słyszeć co zostało do niego (do niej) powiedziane; ● częste niepowodzenia w postępowaniu według instrukcji albo w kończeniu pracy szkolnej, pomocy w domu lub obowiązków w miejscu pracy (ale nie z powodu zachowania opozycyjnego, ani niezrozumienia poleceń);

● często upośledzona umiejętność organizowania zadań i aktywności;

● częste unikanie lub silna niechęć do takich zadań, jak praca domowa wymagająca wytrwałego wysiłku umysłowego;

● częste gubienie rzeczy niezbędnych do niektórych zadań lub czynności, jak wyposażenie szkolne, ołówki, książki, zabawki lub narzędzia;

● często łatwa odwracalność uwagi przez zewnętrzne bodźce;

● częste zapominanie w toku codziennej aktywności.

Kryterium to jest spełnione, jeśli występuje co najmniej 6 objawów z 9 przez minimum 6 m-cy. Zaburzenia aktywności ( nadruchliwość)

● często niespokojnie porusza rękami lub stopami, albo wierci się na krześle, opuszcza siedzenie w klasie lub w innych sytuacjach, w których oczekiwane jest utrzymywanie pozycji siedzącej;

● często nadmierne rozbieganie lub wiercenie się w sytuacjach, w których jest to niewłaściwe (w wieku młodzieńczym lub u dorosłych może występować jedynie poczucie niepokoju).

Impulsywność

● często udziela odpowiedzi zanim pytanie jest dokończone;

● często nie umie czekać w kolejce lub doczekać się swojej rundy w grach lub innych sytuacjach grupowych;

● często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmów lub gier innych osób); ● często wypowiada się nadmiernie, bez ograniczeń społecznych.

Kryterium to jest spełnione, jeśli występuje minimum 1 objaw z 4 . Polecam obejrzeć, krótki fragment filmu ,,Ania, czy nie Ania”, aby zrozumieć czym jest impulsywność.

https://youtu.be/LGDIZ6FsT8Q?si=Jud2tUk1QtkUimKo

Dodatkowe kryteria

● zaburza funkcjonowanie w więcej niż jednym środowisku ;

● wystąpiło przed 7 r.ż.;

● nie można wytłumaczyć objawów innym zaburzeniem (wykluczenie/współistnienie). Niediagnostyczne

● Frustrujący przebieg edukacji;

● Zaburzenia relacji rodzinnych i rówieśniczych;

● Zwiększona wypadkowość;

● Podwyższone ryzyko wejścia w kolizję z prawem i uzależnienia od substancji psychoaktywnych.

Ale też:

● Wysoki poziom energii;

● Twórczość;

● Entuzjazm;

● Intuicja.

Mózg dziecka z ADHD

ADHD jest ściśle związane z funkcjonowaniem mózgu oraz rozwojem jego poszczególnych obszarów. Mają one wpływ na regulowaniu uwagi i emocji. Rozbieżności widoczne są także w tempie rozwoju kilku obszarów podkorowych, do których należą:

● jądro ogoniaste,

● jądro półleżące,

● skorupa,

● hipokamp,

● ciało migdałowate.

To rejony odpowiedzialne za motywację, regulowanie odczuwanych emocji oraz zdolność koncentracji. Taka budowa mózgu u osób z ADHD przekłada się więc na wzorce zachowania takie jak : impulsywność, nadpobudliwość i problemy z organizacją codziennych zadań.

ADHD to nie tylko specyficzne cechy struktury mózgu, ale również różnice na poziomie biologicznym i chemicznym.

● zmniejszony przepływ krwi do przedniej części mózgu, który przekłada się na utrudnioną pracę organu, a co za tym idzie: trudności z koncentracją, planowaniem i wykonywaniem zadań wymagających skupienia i samokontroli,

● inna struktura połączeń mózgowych: informacje mogą podążać innymi “ścieżkami”, co wpływa na sposób, w jaki osoby z ADHD przetwarzają wizualne sygnały. W praktyce może to utrudniać np. czytanie czy rozumienie szybko zmieniających się obrazów, ● dysregulacja układu dopaminergicznego odpowiedzialnego za przepływ dopaminy – hormonu odpowiedzialnego za motywację i zadowolenie. W mózgach osób z ADHD jest jej za mało lub nie jest ona efektywnie wykorzystywana, co powoduje trudności z utrzymaniem motywacji oraz skłonność do poszukiwania natychmiastowych nagród kosztem długoterminowych korzyści.

Dowody neuropsychologicznych i genetycznych badań nie pozostawiają wątpliwości, że brak stałości, trudność w realizacji zobowiązań, ciągła zmiana zainteresowań, brak cierpliwości, trudności w nauce czy nawet w wysiedzeniu spokojnie w szkolnej ławce, mogą być wynikiem zaburzeń w anatomii i biochemii mózgu, a nie „umyślnym złym zachowaniem” lub „brakiem starań” (Piotr Walecki „ADHD – zagadnienia neuropsychologiczne”, Krakowskie Studia Małopolskie nr 9/2005).

Zalety budowy mózgu u osób z ADHD

Chociaż nadpobudliwość psychoruchowa może wiązać się z pewnymi wyzwaniami, to badania naukowe wskazują również na jej unikalne zalety. Osoby z ADHD często wykazują wyjątkową kreatywność i zdolność do myślenia poza utartymi schematami. Osoby z ADHD nierzadko są obdarzone wyjątkową wyobraźnią i empatią, mogą dostrzegać nowe rzeczy lub znajdują nowe sposoby w patrzeniu na stare, ponieważ ich myśli często wędrują we wszelkich możliwych kierunkach, zbaczając z uprzednio wyznaczonego kursu. Bywają oni wynalazcami i innowatorami, inicjują przemiany oraz wnoszą sobie tylko właściwy chaos i zamieszanie w ustalony porządek, przez co powodują u innych skrajne uczucie od uwielbienia po dezaprobatę i odrzucenie (Materiały szkoleniowe dla uczestników szkolenia ,,Wyrównaj szanse dziecka z ADHD. Zauważ, zrozum,wspieraj”).

Mity na temat ADHD

● Dziecko robi to specjalnie, przeciwko nam, jest wrogo nastawione;

● Chce celowo zwrócić na siebie uwagę;

● Jakby chciało to by się skoncentrowało;

● ADHD jest wymysłem;

● Wszyscy mamy takie samo wyposażenie i możliwości;

● Jest leniwy;

● Karami fizycznymi wyeliminujemy ADHD;

● Wszyscy są przeciwko niemu/niej.

Zasady są ważne

Drogi rodzicu, na koniec mam kilka wskazówek, jak możesz pomóc swojemu dziecku ,,okiełznać” ADHD. Pamiętaj, że to TY jesteś dla niego wzorem i ,, bezpieczną przystanią”! Im silniejsza jest TWOJA relacja z dzieckiem, zrozumienie potrzeb,wsparcie emocjonalne, tym łatwiej dziecku nauczyć się rozumienia siebie i kierowania sobą. Dostrój się do swojego dziecka, naucz się z nim prawidłowo rozmawiać oraz postępować, szukaj informacji, pogłębiaj wiedzę, a przestaniesz czuć bezradność, złość, wstyd , zmęczenie i osamotnienie.

Zasady

● Jasne, konkretne, pozytywne;

● Sformułowane krótko;

● Obowiązują zarówno dziecko jak i rodzica- świeć przykładem;

● Zapewniają bezpieczeństwo;

● Kontrakty: obrazkowe, literowe itp.;

● Zaznaczanie, co będziemy robić i co zrobiliśmy;

● Nadają ramy i „trzymanie”;

● Trzymamy się ustalonych zasad, przestrzegajmy ich, inaczej dziecko przestaje w nie wierzyć;

● Nie pozwalamy na dyskusje o zasadach w odniesieniu do konkretnej sytuacji.

Zauważaj pozytywy, starania dziecka, mocne strony. Nagradzaj dziecko uśmiechem, kciukiem w górę, buziakiem, wyborem wspólnej zabawy, dobrym słowem. Zaakceptuj jego ograniczenia i słabsze strony. Pozwalaj dziecku na ruch, wychodź z nim na boisko pobiegać, pograć w piłkę, wychodźcie na plac zabaw, na łąkę, na sanki. Możesz na własnym podwórku stworzyć dziecku tor przeszkód, gdzie rozładuje nadmiar energi.

Pamiętaj rodzicu! Nie karz dziecka za objawy- zaakceptuj, zrozum, pomóż!

Opracowała: Amanda Żbikowska

 

Literatura:

1. ADHD - zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców & quot; - Artur Kołakowski, Tomasz Wolańczyk, Agnieszka Pisula, Magdalena Skotnicka, Anita Bryńska. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2006 r.;

2. Materiały szkoleniowe dla uczestników szkolenia. ,,Wyrównaj szanse dziecka z ADHD. Zauważ, zrozum, wspieraj. nr realizacji: 25025;MSCDN Wydział w Ciechanowie marzec 2024. Opracowanie: Marta Matuszewska – nauczyciel konsultant d.s. pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

3. Artykuł ,,Jak działa mózg w ADHD?” Baza wiedzy; ALMA Centrum Terapii; Dr. Jarosław Jóźwiak; 4. Miesiąc Świadomości ADHD 2024 - już w październiku | ZnajdzTerapie.pl

5. Ania, nie Anna | „Czy ja za dużo mówię?” | Netflix

6. Piotr Walecki „ADHD – zagadnienia neuropsychologiczne”, Krakowskie Studia Małopolskie nr 9/2005.

 

ĆWICZENIA STYMULUJĄCE UKŁAD PRZEDSIONKOWY

Układ przedsionkowy – zwany zmysłem równowagi jest odpowiedzialny za nasze relacje z grawitacją i silnie związany z wszelkimi układami sensorycznymi w naszym organizmie. Ma również swój udział w koordynacji i odczuciach ruchu całego ciała, właściwej postury ciała. Jest odpowiedzialny za ruch i płynność ruchu gałek ocznych, co jest niezbędnym warunkiem do rozpoczęcia czytania. Ma ogromne znaczenie dla rozwoju i uczenia się. Bez aktywacji układu przedsionkowego dzieci są apetyczne, nudzą się. Często dążą do autostymulacji, np. bujają się na krzesłach, kręcą się, upuszczają przedmioty.

Dojrzewanie i integracja układu przedsionkowego z innymi układami sensorycznymi odbywa się przez długi czas po urodzeniu dziecka, a ważną rolę odgrywa aktywność ruchowa dziecka.

Źle funkcjonujący układ przedsionkowy ujawnia się w postaci trudnych do wyjaśnienia zaburzeń związanych z uczeniem się, emocjami, zachowaniem i sprawnością ruchową dziecka.

Jeżeli zmysł równowagi funkcjonuje prawidłowo, wykształcają się ruchy lateralnie naprzemienne stymulujące wzrost spoidła wielkiego odpowiadającego za współpracę półkul, a tym samym współpraca między obiema półkulami zapewnia pełne wykorzystanie potencjalnych możliwości mózgu i zapewniają prawidłową integrację międzypółkulową w przyszłości.

Noworodki i małe dzieci bardzo lubią stymulację przedsionkową w postaci powtarzających się ruchów kołysania, huśtania, kręcenia.

Przykłady ćwiczeń stymulacji układu przedsionkowego w domu:

• Zbieranie woreczków leżąc na huśtawce na brzuchu:

Dziecko kładzie się na brzuchu na huśtawce typu bocianie gniazdo. Opiekun rozsypuje woreczki- na początku bezpośrednio przed dzieckiem, a z czasem zaczyna je rozmieszczać w różnych miejscach. Zadaniem dziecka jest pozbieranie wszystkich woreczków i umieszczenie ich w pojemniku, żeby urozmaicić zadanie, można poprosić dziecko, aby wrzucało woreczki na zmianę- wykorzystując raz prawą, a raz lewą rękę. Można również umieścić pojemniki z dwóch stron i wówczas prawa ręka wrzuca woreczki do lewego pojemnika i odwrotnie.

• Zabawa w prowadzenie auta/deskorolki:

Dziecko siada na deskorolce na pupie i odpycha się nóżkami od podłogi. Warto do przewożenia dać jakieś elementy, do których można „dorobić” ciekawą historię lub umotywować wykonanie danego zadania. Świetnie sprawdza się tutaj np. przewożenie pojazdów, ponieważ można wyjaśnić, że każdy z nich musi dojechać na parking.

Jeśli dziecko opanuje umiejętność przemieszczania się na deskorolce na pupie, można wprowadzić zmianę, prosząc o wykonanie podobnego ćwiczenia w leżeniu na brzuchu. Ostatnim etapem jest wykorzystanie w zabawie liny. Leżąc na brzuchu, dziecko ciągnie rączkami za linę i w ten sposób przemieszcza się na deskorolce.

• Turlanie się, toczenie się - po podłodze, różnych fakturach, zawijanie dziecka w sprężysty materiał np. karimatę lub cienki materac w różnych kierunkach, po niestabilnej powierzchni (np. nie do końca napompowanym materacu), w pudełku kartonowym

• Kołysanie - na piłce, łódeczka- na plecach, na brzuchu, przód-tył, bok

• "Wahadło"- pozycja stojąca: kołysanie się na boki, na szeroko rozstawionych nogach przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę (na boki, przód-tył), w siadzie skrzyżnym wprawianie tułowia w ruch wahadłowy i kolisty, ruchy wahadłowe głowy od barku do barku

• Przewroty - w przód i w tył

• Kręcenie- na krześle obrotowym lub specjalnych do tego urządzeniach (jak deska rotacyjna)

• Zeskakiwanie na miękkie podłoże - z pudełka

• Przeskakiwanie przez przeszkody - rozłożony pasek, skakankę, linę

• Podskoki, skoki - obunóż, na jednej nodze, przeskakiwanie z nogi na nogę, skakanie wokół własnej osi

• Udawanie chodu różnych zwierząt. Dzieci lubią zamieniać się w kotka, pieska, kangura czy żabkę.

• Chodzenie stopa za stopą po wyznaczonej linii. Tą wyznaczoną linią może być sznurek, tasiemka.

• Bujanie dziecka - w kocu, w fotelu na biegunach

• Marsz - połączony z podnoszeniem i opuszczaniem głowy, w miejscu - kolana unosimy wysoko lub połączony z wymachami rąk

• Wchodzenie na stopień, podnóżek, step i schodzenie, wchodzenie i schodzenie po schodach

• Skakanie w gumę, na skakance, gra w klasy

To tylko niektóre z zabaw rozwijających układ przedsionkowy oraz motorykę dużą.

 

Konieczne jest zwrócenie uwagi na kilka kwestii i w związku z tym stosowanie następujących zasad:

• Dać dziecku odpowiednio dużo czasu na oswojenie się z daną aktywnością

• Budować zaufanie, wspierać, pomagać, asekurować, okazać cierpliwość, zrozumienie

• Oswajać dziecko z nierównym podłożem (materace, maty, poduchy itp.)

• Ćwiczenia ruchowe zaczynać od pozycji, w której dziecko czuje się najpewniej

• Nagradzać za każdy nawet najmniejszy sukces w pokonywaniu trudności

 

Pamiętajmy, że układ przedsionkowy karmi się naszym ruchem. Bieganie, skakanie, rower, huśtawka, drabinki, zjeżdżalnie, karuzele- to to, co lubi najbardziej!

 

Opracowała nauczycielka współorganizująca kształcenie, rewalidatorka

Justyna Jasińska

 

 

 

 

 

 

 

 Witamy w nowym roku szkolnym 2023/2024

- zachęcamy rodziców do śledzenia artykułów  opracowanych przez nauczycielki.

Mamy nadzieję, że poruszane tematy zainteresują rodziców i  dadzą odpowiedź na wiele istotnych pytań.

''O autyzmie''

Zgromadzenie Ogólne ONZ szesnaście la temu ustanowiło 2 kwietnia Światowym Dniem Świadomości Autyzmu.

 

Jestem nauczycielem współorganizującym kształcenie, właśnie dla tych „wyjątkowych” dzieci. Spytacie mnie dlaczego nazywam je „wyjątkowymi”, bo dzięki Nim zaczęłam zwracać uwagę na to co normalnie nigdy bym nie zaprzątała sobie głowy, jak na przykład czysta radość ze spaceru, taka że śmiech dziecka słyszą wszyscy – radość jakiej życzę każdemu. Zapytam się – kto z czytających ten artykuł wie, że to co my dorośli nazywamy rutyną, dla Nich jest to bezpieczeństwo. Wyobraźmy sobie sytuację, że wchodzimy do pracy, a tam przy naszym biurku siedzi inna osoba, a jakby tego mało okazuje się, że dziś zamiast uzupełniania tabelek mamy szukać segregatora sprzed 5 lat, co byśmy zrobili? Tak czują się dzieci z autyzmem, kiedy zaburzymy im rytm dnia. Zdenerwowanie, brak siły i motywacji do pracy, zachowania agresywne - to zachowania jakim my nauczyciele stawiamy sobie za cel, aby było jak najmniej.

Nasze przedszkole już 6 rok przyłącza się do obchodów Światowego Dnia Świadomości Autyzmu, w tym roku hasłem przewodnim było „Zaakceptuj, zrozum, wspieraj” – to Nas nic nie kosztuje, a tolerancyjne społeczeństwo buduje. Nasze przedszkolaki, już wiedzą, że autyzm to nie choroba, bo nie ma lekarstwa, to całościowe zaburzenie rozwoju, mózg autysty pracuje w niestandardowy sposób. Dziecko z autyzmem napotyka na trudności w obszarach: komunikacji, relacji rówieśniczych, znacząco ograniczony repertuar aktywności i zainteresowań, zaburzenia sensoryczne. Dzieci z autyzmem zwykle dobrze radzą sobie w środowisku rodzinnym, natomiast mają kłopoty z przystosowaniem się w nowym przedszkolnym środowisku.

Kiedy dziecko z autyzmem trafia do przedszkola natychmiast znajduje się w centrum zainteresowania dzieci i ich rodziców. Specyficzne reakcje i obsesyjne pasje budzą ciekawość rówieśników. Dzieci wracają do domu i opowiadają rodzicom o zachowaniu „dziwnego” kolegi, a często również o reakcjach nauczycieli, które nierzadko są dla dzieci niezrozumiałe – bo niesprawiedliwe. To poczucie niesprawiedliwości wzmacnia w grupie niechęć do „niegrzecznego” kolegi. Zarówno uczniowie, jak i ich rodzice często nie rozumieją, dlaczego my nauczyciele staje w obronie dziecka, które prowokuje, stuka, wykrzykuje, klaszcze i wybucha śmiechem w najmniej odpowiedniej chwili.

Kochani pamiętajmy, mamy na uwadze mamy dobro wszystkich dzieci. Powszechna świadomość trudności, o jakich mowa, pomoże dziecku z autyzmem pokonać trudności, a pozostałym dzieciom wzrastać w atmosferze akceptacji i szacunku, którą same będą tworzyć. Wpłynie to na wzajemne zrozumienie i integrację grupy. Muszę to głośno powiedzieć, dzieci które uczęszczają do grupy w której są dzieci z autyzmem, są przyzwyczajone, do pewnych zachowań „wyjątkowych” dzieci, przez co nie wzbudza to takiego zainteresowania, są bardziej tolerancyjne, przez fakt, że rozumieją, że tak właśnie okazują radość czy smutek.

Kochani Rodzice mamy okazję, by nauczyć wszystkie dzieci niesienia pomocy, tolerancji, wzbogacić o wiedzę na temat odmienności, dysfunkcji i zaburzeń, z którymi borykają się ludzie, oraz wyposażyć w praktyczne umiejętności reagowania. Poznanie jest kluczem do zrozumienia i bycia razem. Poznanie potrzeb kolegi i przyczyn jego odmienności może stanie się początkiem dobrych relacji. Możemy nauczyć dziecko, jak być dobrym kolegą, kiedy zachowanie dziecka z autyzmem bywa trudne, dziwi lub śmieszy.

Wytłumaczmy dzieciom jakie problemy mają dzieci z autyzmem. Zadbajmy o to, by nasze pociechy zamiast poczucia niesprawiedliwości, rodzących się frustracji, odczuwali chęć niesienia pomocy, empatię. Wiedza na temat zaburzenia, na które cierpi kolega, może spowodować, że dzieciom będzie łatwiej radzić sobie z własnymi emocjami.

Co jest ważne w stosunku do kolegi z autyzmem? Jak postępować, jak się zachowywać?

• Szacunek – fakt, iż Twój kolega jest czasem dziwny, czasem inny, nie znaczy, że możesz go szanować mniej niż innych kolegów. Niepełnosprawność może się przytrafić każdemu, bez jego najmniejszej winy – traktuj swojego kolegę tak, jak chciałbyś, żeby traktowano kogoś Ci bliskiego lub tak, jak chciałbyś w takiej sytuacji być sam traktowany.

• Powaga - Zachowaj powagę, unikaj dowcipów, traktuj swojego kolegę serio, nie wygłupiaj się przy nim. Używaj prostych i jasnych komunikatów, łatwego języka. Mów wolniej niż do innych kolegów.

• Życzliwość - Jeśli masz okazję – pomóż. Nawet prosta uczynność może być bardzo ważna dla Twojego kolegi. Zaproponuj wspólną zabawę lub działanie, jeśli widzisz, że Twój kolega z autyzmem stoi z boku. Chociaż Twój kolega dobrze się uczy i dużo wie, może mieć kłopoty z prostymi czynnościami – jeśli widzisz, że tego potrzebuje, pokaż mu drogę do klasy, przypomnij, żeby schował podręczniki do torby itp.

• Opiekuńczość - Nie pozwalaj innym kolegom na wygłupy i żarty z Twojego niepełnosprawnego kolegi. Po prostu bądź szlachetny, weź go w obronę. W razie problemów – zwróć się do dorosłych – wychowawczyni, psychologa, pedagoga. Czasem, w imię słusznej sprawy, trzeba iść „pod prąd”. Osoby z autyzmem trudno zawierają znajomości i przyjaźnie, ale to nie znaczy, że ich nie potrzebują. To Ty możesz próbować nawiązać kontakt z kolegą, który ma autyzm, np. próbując poznać jego zainteresowania.

• Stanowczość - Jeśli kolega z autyzmem Ci dokucza, masz wszelkie prawo, żeby się bronić. Odmówić, sprzeciwić się! Jeśli zachowanie Twojego niepełnosprawnego kolegi stanie się dla Ciebie zdecydowanie trudne – koniecznie poproś o pomoc dorosłego – nauczyciela, pedagoga.

 

 

Materiał został przygotowany przez nauczyciela współorganizującego kształcenie

panią Justynę Zawieska

 

  ŚWIATOWY DZIEŃ ŚWIADOMOŚCI                       AUTYZMU

2 kwietnia to Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Dzień ten ustanowiony został w 2008 roku przez przedstawicieli państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jego celem jest propagowanie wiedzy na temat autyzmu i budowanie wrażliwości społecznej w tym zakresie.

Tego dnia organizowana jest międzynarodowa akcja "Zaświeć się na niebiesko" zapoczątkowana przez organizację Autism Speaks, polegająca na niebieskiej iluminacji budynków i obiektów architektonicznych na znak solidarności z osobami ze spektrum autyzmu i ich rodzinami.

Jest to okazja do edukacji społeczeństwa na temat autyzmu, uwrażliwienia na potrzeby osób z ASD oraz poprawy dostępu do odpowiednich świadczeń zdrowotnych.

Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym związanym z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego. Przy odpowiednich metodach terapeutycznych można zmniejszyć jego nasilenie. Jeszcze niedawno uważano, że autyzm dotyczy głównie chłopców – był diagnozowany u nich niemal cztery razy częściej niż u dziewcząt. Stąd też symbolicznym kolorem autyzmu stał się niebieski. Najnowsze badania pokazują jednak, że autyzm w takim samym stopniu dotyka mężczyzn, jak i kobiet.

Należy podkreślić, że autyzm nie jest chorobą psychiczną.

Autyzm to rozległe zaburzenie rozwoju, które powoduje niezdolność rozumienia sytuacji społecznych, nieumiejętność autoprezentacji i wymiany dwustronnej z partnerem, preferowanie samotności. Określenie „spektrum autyzmu” ma na celu zwrócenie uwagi na to, jak różnorodne są osoby z autyzmem i w jak różny sposób zaburzenie to może wpływać na ich życie. W spektrum znajdują się zarówno osoby niemówiące werbalnie, mające poważne problemy w zakresie samodzielności i funkcjonujące na poziomie niepełnosprawności intelektualnej, jak również osoby sprawnie porozumiewające się mową, zakładające rodziny i realizujące się w życiu zawodowym.

 

Wyróżnia się dwa główne rodzaje autyzmu:

• autyzm dziecięcy

• autyzm atypowy

Autyzm dziecięcy to rodzaj całościowego zaburzenia rozwojowego charakteryzującego się:

• nieprawidłowym lub zaburzonym rozwojem przed trzecim rokiem życia

• charakterystycznym sposobem wadliwego funkcjonowania w trzech obszarach

psychopatologii: interakcji społecznych, komunikacji oraz zachowania

(ograniczone, stereotypowe, powtarzające się)

Obok tych specyficznych cech diagnostycznych występuje często szereg innych

objawów, takich jak: fobie, zaburzenia snu i odżywiania, napady złości.

Autyzm atypowy jest bardzo trudny do zdiagnozowania. Diagnozowany jest zazwyczaj po 3 roku życia dziecka, czyli później niż standardowe przypadki autyzmu. Często dzieje się tak dlatego, że autyzm atypowy towarzyszy innym zaburzeniom i to one skupiają uwagę rodziców oraz lekarzy.

Zachowania autystyczne przypisywane są danemu schorzeniu i zazwyczaj mija jakiś

czas, zanim lekarz zdiagnozuje u dziecka autyzm atypowy.

Może jednak zdarzyć się i tak, że dziecko do 3. roku życia rozwija się prawidłowo, po czym następuje zmiana zachowania i pojawiają się objawy autyzmu.

Szczególny niepokój powinna wzbudzić stopniowa lub nagła utrata przez dziecko

zdolności komunikowania się i budowania relacji społecznych, przede wszystkim niechęć do zabawy z rówieśnikami. Objawy autyzmu atypowego są w zasadzie identyczne jak objawy autyzmu dziecięcego.

 

Dzieci z autyzmem atypowym:

• później niż rówieśnicy zaczynają mówić

• są w większym stopniu zainteresowane przedmiotami niż ludźmi, w tym najbliższymi opiekunami

• nie wodzą wzrokiem za przesuwającym się przedmiotem

• unikają patrzenia na ludzi; szczególnie niechętnie patrzą w oczy

• przejawiają też brak wrażliwości na ból

• nie lubią zmian; zarówno jeśli chodzi o rozkład przedmiotów w najbliższym otoczeniu, jak i plan dnia

• mają tendencję do nieustannego powtarzania tych samych słów lub tej samej

zabawy

• nie lubią się przytulać, często w ogóle nie tolerują dotyku innych osób

• nie są zainteresowane kontaktami z innymi dziećmi

• mają nagłe napady złości, a nawet agresji

• przejawiają także zachowania autoagresywne

CHARAKTERYSTYKA DZIECKA AUTYSTYCZNEGO

Autyzm to zaburzenie charakteryzujące się deficytami w:

• funkcjonowaniu społecznym

• emocjonalnym

• intelektualnym

Deficyty w funkcjonowaniu społecznym.

Analizując funkcjonowanie dzieci i młodzieży z autyzmem, zauważymy, iż

najbardziej charakterystycznymi objawami autyzmu są nieprawidłowości w zakresie

rozwoju społecznego i emocjonalnego.

U dzieci z zachowaniami ze spektrum autyzmu bardzo często występuje brak

przywiązania do innych osób (także do rodziców). Dziecko podczas oddalania się rodziców nie wykazuje niepokoju. Natomiast podczas prób przytulania może stać się wiotkie lub sztywne.

Dzieci mogą preferować wielogodzinne, samotne leżenie w łóżeczku niż przebywanie w obecności rodziców. Poza tym nie wyciągają rączek na widok matki, nie wykazują spontanicznego uśmiechu w jej obecności, a także nie odwzajemniają uśmiechu innych osób. Nierzadko zdarza się, iż niemowlęta nie tylko unikają kontaktu z matką, ale także czynnie bronią się przed nim. Częstym i charakterystycznym deficytem w zakresie funkcjonowania

społecznego osób z autyzmem jest unikanie kontaktu wzrokowego. Dziecko nie koncentruje wzroku na twarzy rodziców czy innych osób z otoczenia, a jeżeli patrzy w kierunku drugiej osoby, sprawia wrażenie spoglądania przez tę osobę.

Życie społeczne pełne jest symboli, które są jeszcze bardziej złożone niż język mówiony. Poza rozmową mnóstwo informacji płynie za pośrednictwem ekspresji, postawy, gestów, których osoba autystyczna nie potrafi zinterpretować. Wejście w interakcję wymaga nawiązania kontaktu, wejście we wspólne pole uwagi. Dziecko z autyzmem często nie nawiązuje kontaktu wzrokowego, izoluje się z powodu np. nadwrażliwości na bodźce węchowe, wzrokowe, słuchowe, unika dotyku, co może być związane z nadwrażliwością w zakresie czucia powierzchownego.

Kolejną cechą jest brak podejmowania naprzemiennych interakcji z rówieśnikami, co powoduje brak rozszerzania zakresu doświadczeń i umiejętności społecznych. Nawet jeśli dziecko jest starsze i nawiązuje znikomy kontakt z osobami dorosłymi, rówieśnicy nadal są ignorowani.

Rozwój umiejętności komunikacyjnych u dzieci autystycznych jest procesem

złożonym, wolno postępującym, indywidualnym i nieporównywalnym. Uzależniony jest on nie tylko od stanu zdrowia dziecka, jego indywidualnych zdolności i predyspozycji, ale także od wyników oddziaływań terapeutycznych i wychowawczo rewalidacyjnych.

 

Zaburzenia mowy i języka.

 

Jako że mowa determinuje rozwój procesów poznawczych, jej zaburzenie uznane jest za czynnik wpływający na złożony obraz autyzmu. Wiele osób z zachowaniami ze spektrum autyzmu nie używa mowy w celu społecznego komunikowania się. Można uznać nieprawidłowości w społecznym używaniu języka mówionego i gestu jako jeden z najbardziej charakterystycznych objawów.

Rozwój mowy u dzieci z autyzmem może być zróżnicowany, od opóźnionego do całkowitego.

Wielu autorów wskazuje na zależność pomiędzy obrazem zaburzeń ze spektrum autyzmu a poziomem zaburzenia mowy. Uznaje się, iż w autyzmie dziecięcym zaburzenia mowy pojawiają się przed ukończeniem pierwszego roku życia, gdzie rzadko występuje echolalia bezpośrednia (powtórzenie dźwięków, wyrazów, fraz tuż po usłyszeniu) a rozumienie mowy jest lepsze niż mowa czynna.

Natomiast od 1 do 3 roku życia dzieci przechodzą fizjologiczne etapy mowy a

następnie ma miejsce gwałtowny regres charakteryzujący się wystąpieniem echolalii odroczonej (zasłyszana treść zostaje powtórzona po pewnym czasie, np.: minucie kilku dniach czy nawet tygodniach), bezpośredniej i wypowiadaniem prostych pojedynczych słów.

Następną charakterystyczną cechą języka osób z autyzmem jest tendencja do

odwracania zaimków. Nieużywanie zaimka” ja” i mówienie o sobie „ty” jest zauważalne także w innych zaburzeniach jako przejaw zahamowania ogólnego rozwoju.

Mowa dzieci autystycznych często nie służy komunikacji i nie jest to mowa funkcjonalna jak u dzieci zdrowych. Zdarza się, iż służy ona jedynie autostymulacji, działając jako sprzężenie zwrotne. Dziecko może stymulować się zarówno wypowiadaniem niefunkcjonalnych fraz, jak i pojedynczych dźwięków. Bywa też tak, iż dziecko posiadające skłonności do zachowań kompulsywnych, zadaje bardzo często jedno pytanie, niezależnie od otrzymywanych odpowiedzi.

 

Specyficzne reakcje na środowisko fizyczne.

 

Dzieci z autyzmem często przejawia nadwrażliwością na dotyk czy dźwięk.

Przykładami są reakcje ucieczkowe w postaci zatykania uszu czy wybiegania jako reakcji na odgłosy wydawane przez niektóre przedmioty. Problem nadwrażliwości ma olbrzymie konsekwencje dla procesu uczenia się ze względu na analizowanie przez nie tylko wybiórczych cech przedmiotów i „odmawianie” poznawania pozostałych cech (np.: dotykanie jedynie wybranych struktur materiału).

Przykładem jest preferowanie przez dziecko przedmiotów gładkich z całkowitym

pominięciem a nawet odmową dotykania innych struktur. Do specyficznych reakcji na środowisko należą także zachowania rytualistyczne polegające na obsesyjnym staraniu się o ich niezmienność. Osoby z autyzmem mogą wielokrotnie układać te same wzory geometryczne lub bardzo długi czas manipulować tym samym przedmiotem. Częstym objawem jest zawężanie diety. Obsesyjne dążenie do otrzymywania tej samej odpowiedzi na pytanie. Bardzo często próby zmian zachowań rytualistycznych, kończą się przejawami agresji lub autoagresji.

 

Zachowania auto stymulacyjne.

 

Zachowania auto stymulacyjne, czyli zachowania stereotypowe są jedną z najczęściej diagnozowanych cech autyzmu. Zachowania te są często powtarzającymi się reakcjami, których jedyną funkcją jest uzyskanie przyjemności płynącej z ich przebiegu.

Do zachowań auto stymulacyjnych należą między innymi:

• wykonywanie ruchów powodujących zmiany natężenia światła (machanie dłońmi przed oczami, ruszanie gałkami ocznymi),

• zachowania dostarczające doznań dotykowych (włączające wszystkie części ciała),

• stymulowanie się dźwiękiem.

 

Agresja i zachowania autodestrukcyjne.

Grupa zachowań agresywnych i autodestrukcyjnych stanowi najbardziej

dramatyczne zachowania, jakie stają się udziałem osób z autyzmem.

Do przejawów autoagresji zalicza się:

• gryzienie przedramion

• uderzanie głową o twarde powierzchnie

• uderzanie głowy dłońmi lub przy pomocy przedmiotów

Do zachowań agresywnych należą między innymi:

• uderzanie

• rzucanie przedmiotami

• gryzienie

• szczypanie

Powodem, dla którego reakcje agresji i autoagresji zostają włączone do repertuaru zachowań osób z autyzmem, jest wzmocnienie, którego dostarczają.

Tuż po zachowaniu agresywnym lub autodestrukcyjnym może nastąpić, co przeważnie się dzieje, ucieczka od sytuacji zadaniowej a zachowania niepożądane, o których mowa nabierają funkcji zachowań ucieczkowych. Zachowania agresywne i autoagresywne zagrażają zdrowiu i życiu oraz negatywnie wpływają na proces edukacyjny.

Zespół objawów charakterystycznych dla autyzmu, do najważniejszych zaliczamy:

• brak kontaktów emocjonalnych z osobami najbliższymi, dziecko staje się niezdolne do naturalnego udziału w życiu rodziny, do spontanicznych kontaktów (wzrokowych, dotykowych, werbalnych)

• nie może ogarnąć otaczającego je świata i nie potrafi nawiązać kontaktu z rówieśnikami

• mnogość i różnorodność bodźców rodzą chaos, dziecko radzi sobie w tej sytuacji ucieczką w izolację- przestaje odbierać sygnały i reagować. Szuka wówczas schronienia we własnym autystycznym świecie czego efektem są tzw. trudne zachowania jak: długotrwałe stany bezczynności, pobudzenia na przemian z apatią, ataki agresji, krzyki, kręcenie się w kółko, trzepotanie rękami, powtarzanie w kółko określonych fraz.

• zaburzenia rozwoju mowy lub mowa nieadekwatna do sytuacji

• nadmierne koncentrowanie się na przedmiotach i manipulowanie nimi

• wielokrotne powtarzanie stereotypowych ruchów i zachowań

• dobry poziom intelektualny

Rozumienie autyzmu jest kluczowe dla rodziców, nauczycieli i specjalistów, którzy chcą pomóc osobom z ASD w komunikacji i relacjach społecznych.

Bardzo ważne jest, aby jak najwięcej osób miało właściwą diagnozę. Kluczowe jest również wsparcie rodzin i edukacja dotycząca specyfiki zaburzenia.

Kilkanaście lat temu ONZ oficjalnie uznała autyzm za jeden z najpoważniejszych problemów zdrowotnych świata.

 

Od lat obserwuje się wzrost liczby diagnoz zaburzeń ze spektrum autyzmu, co wymaga zwiększenia zaangażowania systemów wsparcia. Dane Ministerstwa Edukacji i Nauki z września 2022 r. wskazują, że 82 tysiące dzieci i młodzieży posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na obecność ASD, co stanowi znaczący wzrost w porównaniu z poprzednimi latami. Według Najwyższej Izby Kontroli 20% osób z niepełnosprawnością do 16. roku życia to osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

Przyczyny autyzmu nie są w pełni znane. Wpływ na jego ujawnienie się mają

zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe.

Autyzm jest zaburzeniem wielopłaszczyznowym, a jego dokładne przyczyny

nie zostały do końca poznane. Zakłada się, że na jego rozwój wpływ ma wiele czynników.

Przyjęło się, że podłożem są błędy w rozwoju neurologicznym, czyli nieprawidłowości w kształtowaniu się ośrodkowego układu nerwowego, rozpoczynające się w wieku prenatalnym.

Podłoże ma charakter genetyczny, łączący się z posiadaniem konkretnego genu wchromosomach. Co istotne, jego wykrycie nie musi oznaczać wystąpienia autyzmu.

Autyzm jest obecnie rozważany jako zaburzenie wieloczynnikowe, będące wynikiem interakcji pomiędzy genami i środowiskiem.

Czynniki środowiskowe, określane ogólnie jako cała gama poza genetycznych wpływów. Uznaje się, że muszą mieć miejsce konkretne warunki i bodźce, które spowodują mutację genu i pojawienie się autyzmu.

 

Przyczyny autyzmu to też:

• wiek rodziców w trakcie poczęcia (im większy, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia);

• uszkodzenia układu nerwowego, np. okołoporodowe, na skutek niedotleniania;

• problemy natury metabolicznej, zaburzenia trawienia;

• poważne infekcje, np. wrodzoną toksoplazmozę.

 

Jakie zachowania dziecka powinny zaniepokoić rodziców?

• gdy dziecko nie reaguje na polecenia,

• nie bawi się z rówieśnikami,

• ma problemy z wyrażaniem emocji czy porozumiewaniem się zarówno za pomocą gestów jak i mowy.

Zachowanie autystycznego dziecka odbieramy jako „dziwne” czy „nietypowe”. Trudno zdefiniować jakie, bo spektrum autyzmu obejmuje właśnie szereg różnorodnych zachowań. Dlatego też tak ważne są akcje związane z informowaniem o autyzmie. Takie zadanie ma właśnie Światowy Dzień Świadomości Autyzmu, w którego obchody włącza się coraz więcej osób i instytucji.

 

Materiał przygotowała i opracowała z wykorzystaniem najnowszych publikacji

nauczycielka współorganizująca kształcenie

Justyna Jasińska

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dlaczego ten pan nie ma nogi?

Dlaczego pani jeździ na wózku zamiast chodzić?

Czyli jak rozmawiać z dziećmi o niepełnosprawności.

 

Niepełnosprawność coraz częściej dotyka dzieci i dorosłych, a osoby z różnymi trudnościami możemy spotkać nie tylko w szpitalu, ale w szkole, sklepie czy urzędzie. Małe dzieci są ciekawe, chcą zrozumieć tym samym pytają o wszystko. Chcą jak najwięcej wiedzieć i zrozumieć otaczający je świat. Dla dorosłych którzy nie wiedzą jak odpowiedzieć te pytania bywają trudne i zawstydzające. Są takie tematy, których dorośli między sobą nie poruszają, albo poruszają rzadko. Dzieci nie mają takich zahamowani. Dlatego nie bójmy się rozmawiać o niepełnosprawności, ona się zdarza, częściej niż myślimy. A dzieci pytają - bez skrępowania, bez ironii i dla dorosłych często bez taktu. Jak rozmawiać z dziećmi o niepełnosprawności, co mówić, aby wszystko dobrze zrozumiały i miały szacunek do każdej osoby, bez względu na jej wygląd czy sprawność zarówno ruchową jak i intelektualną.

Ta naturalna ciekawość i zainteresowanie różnorodnością jest doskonałym powodem, aby rozmowy na temat szacunku do drugiego człowieka rozpocząć już w wieku przedszkolnym. Na początek warto podkreślić, że nie chodzi tylko o to, by dzieci wiedziały, co to jest dokładnie niepełnosprawność. Chodzi o to, by wiedziały, że warto współpracować i pomagać. Najlepsza formą nauki jest po prostu życie. Angażujmy maluchy do pomocy, nie tylko do pomocy kolegom i koleżankom z niepełnosprawnościami. Pomagać należny każdemu, kto tego potrzebuje. Pretekstem do rozmowy może być np. spotkanie osoby niepełnosprawnej w czasie spaceru, w sklepie i w innych codziennych okolicznościach. Okazją może stać się także lektura książki czy program telewizyjny, czy film z YouTube.

Warto zadbać o to, aby rozmowa o niepełnosprawności nie przebiegała w nerwowej atmosferze. Pamiętajmy, że to my dorośli utożsamiamy niepełnosprawność z chorobą, nieszczęściem i cierpieniem, a dzieci nie są obciążone tymi negatywnymi emocjami. W czasie rozmowy skupmy się na faktach i przekazujmy informacje sprzyjające integracji. Warto wytłumaczyć dziecku znaczenie słowa niepełnosprawność. Zadajmy sobie i dziecku pytanie - Co rządzi naszym ciałem? Dzieci odpowiadają, że głowa a w niej nasz mózg. Mówimy przedszkolakom, że czasami zdarza się tak, że ciało nie chce słuchać poleceń, które wydaje mózg. A to skutkuje tym, że ktoś może nie móc ruszać ręką lub nogą, może nie widzieć lub nie mówić czy też nie słyszeć. Wielu rodziców na pytanie dziecka dotyczące spotkanej osoby z dysfunkcją odpowiada na przykład „pani jest chora”, a to rodzi skojarzenie: „aha, chora, lepiej się nie zbliżać”, które nie sprzyja integracji.

 

Jak rozmawiać z dzieckiem?

• Dopasuj język do wieku dziecka, zadbaj o to, by był dla malucha zrozumiały.

• Formułuj jasne i konkretne komunikaty, pozbawione negatywnych lub skrajnych emocji.

• Zawsze mów prawdę i uczciwie odpowiadaj na pytania dziecka.

• Dostarczaj mu informacji o przyczynach i skutkach danego zagadnienia bez koloryzowania i przeinaczania faktów.

• Tłumacz w prostych słowach, co osoba z niepełnosprawnością może robić inaczej, np. osoba na wózku jeździ windą, a nie chodzi po schodach.

• Podkreślaj, że osoby z niepełnosprawnością mogą inaczej wykonywać pewne czynności, ale to tacy sami ludzie jak reszta społeczeństwa.

• Naucz dziecko, jak może pomóc w konkretnej sytuacji.

• Wykorzystaj wyobraźnię dziecka – poproś malucha, żeby choć na chwilę zamknął oczy lub zatkał uszy. To pozwoli mu lepiej zrozumieć, jak odczuwają świat osoby z niepełnosprawnością.

Dzieci obserwują nas cały czas, bądźmy dla nich wzorem. Nie pokazujmy im negatywnych emocji, nie unikajmy kontaktu wzrokowego z osobami z niepełnosprawnością w sytuacjach, kiedy kilka prostych zdań może wyjaśnić malcowi całą sytuację. Zachowujmy się naturalnie, a wtedy tak będą zachowywać się też nasze dzieci. Pamiętajmy, że osoby z niepełnosprawnościami mają takie same prawa i obowiązki jak my. Często do włączenia w życie społeczne są im potrzebna winda, wózek czy nasza pomocna dłoń.

Opracowała:

Urszula Zaręba

Źródła:

https://blizejprzedszkola.pl/jak-rozmawiac-z-dzieckiem-o-niepelnosprawnosci,4,2004.html

https://akademiamadregodziecka.pl/jak-rozmawiac-z-dzieckiem-o-niepelnosprawnych/

 

Filmy, które mogą być pomocne oraz stanowić bazę do rozmowy z dzieckiem o niepełnosprawności.

1. https://www.youtube.com/watch?v=y5AWDB3MVwY

2. https://www.youtube.com/watch?v=WpJ2hrmn7qM

3. https://www.youtube.com/watch?v=-WGGsHqN5F4

4. https://www.youtube.com/watch?v=8K08nC3fsxI

 

 

,,Jestem Przedszkolakiem i Małym Patriotą”- kształtowanie postaw patriotycznych

                                                 u dzieci w wieku przedszkolnym

Opracowała: Iwona Marcinkowska

Polska - to taka kraina,
która się w sercu zaczyna.
Potem jest w myślach blisko,
w pięknej ziemi nad Wisłą.
Jej ścieżkami chodzimy,
budujemy, bronimy.
Polska - Ojczyzna...
Kraina, która się w sercu zaczyna.

R. Przymus ,,Polska”

Słowa tego  wiersza uświadamiają nam, że już w grupie  dzieci w wieku przedszkolnym uczestniczenie w uroczystościach o charakterze patriotycznym, śpiewanie piosenek patriotycznych, recytacja wierszy o Polsce, odwiedzanie miejsc pamięci narodowej, poznawanie sylwetek sławnych Polaków może budzić wśród dzieci miłość, szacunek i przywiązanie do ,,małej i wielkiej Ojczyzny” oraz kształcić uczucie przywiązania do swojej rodziny, przedszkola, miejscowości, kraju- słowem kształtować uczucia, z których po latach zrodzić się może prawdziwy patriotyzm. Postawy, które ukształtujemy u dzieci w wieku przedszkolnym towarzyszą im praktycznie przez całe życie. Należy pamiętać bowiem o tym, że dla małego dziecka Ojczyzną jest jego dom rodzinny, najbliżsi, a później także przedszkole, miejsce, w którym żyje, a więc wszystko to, co spotyka na swej drodze, gdzie wszystko jest bliskie i znajome, gdzie czuje się bezpiecznie. Dlatego też, aby rozbudzić u dzieci uczucia patriotyczne należy rozpocząć od jego najbliższego otoczenia i pogłębiać jego więź ze środowiskiem rodzinnym, z miejscowością, w której żyje, tak aby od ,,małej Ojczyzny” przejść do naszej Ojczyzny- Polski.

Aby wzmacniać więzi emocjonalne z rodziną i ze środowiskiem przedszkolnym, kształtować szacunek do rodziców i innych członków rodziny w przedszkolu stwarza się sytuacje umożliwiające integrację i współdziałanie dzieci z rówieśnikami i dorosłymi, między innymi poprzez uroczystości przedszkolne z udziałem rodziców, dziadków np. Dzień Babci i Dziadka, Święto Rodziny, Piknik Rodzinny .

Rozbudzając przywiązanie i miłość do ,,małej Ojczyzny” w przedszkolu zapoznajemy dzieci z najbliższą okolicą ukazując jej walory i ciekawe miejsca –realizuje się to podczas spacerów, wycieczek po swojej okolicy, spotkań z ludźmi różnych zawodów. Dzieci poznają przeszłość historyczną swojej miejscowości poprzez wyjścia do miejsc pamięci narodowej, uczestnictwo w organizowanych przeglądach, konkursach organizowanych na terenie gminy czy powiatu. Budzimy u przedszkolaków zainteresowanie dziedzictwem kulturowym swojego regionu poprzez poznanie  miejscowości,  (w podaniach i legendach).
W przedszkolu budzimy u dzieci poczucie przynależności narodowej ( mówimy po polsku, nasz kraj to Polska, jesteśmy Polakami), zaznajamiamy dzieci z symbolami narodowymi i już w najmłodszej grupie przedszkolnej powinno zadbać się o  właściwy stosunek dzieci do symboli narodowych . Przedszkolaki poznają także regiony naszego kraju, kulturę ludową, stolicę Polski oraz większe miasta. Poznają przeszłość naszego kraju poprzez legendy, podania oraz historię Polski poprzez kultywowanie rocznic ważnych wydarzeń państwowych np. uroczystość przedszkolna z okazji Święta 11 listopada, 2 maja – Święto Flagi. Przybliżamy dzieciom sylwetki sławnych Polaków i ich dorobku kulturowego - Jan Paweł II, Fryderyk Chopin, Mikołaj Kopernik i twórców literatury dziecięcej – J. Tuwim, J. Brzechwa, M. Konopnicka

Oprócz środowiska przedszkolnego także rodzice mogą wzmacniać proces kształtowania postaw patriotycznych u dzieci między innymi poprzez:

- rozmowy z dziećmi o rodzinnych korzeniach np. podczas wspólnego oglądania rodzinnych fotografii, dzięki wykonywaniu drzewa genealogicznego swojej rodziny, ucząc się swojego nazwiska, adresu
- kultywowanie rodzinnych tradycji np. poprzez zachęcanie dzieci do wspólnego przygotowywania potraw, przetworów, pieczenia pierniczków, chleba, ciast, wspólne przygotowywanie dekoracji z okazji różnych świąt
– zaznajamianie z zabytkami, charakterystycznymi budynkami, elementami własnej miejscowości, najbliższej okolicy, odwiedzanie zabytków lub też spacery, wycieczki po najbliższej okolicy i miejscowościach połączone z różnymi ciekawostkami

– zapoznawanie z historią swojego kraju poprzez czytanie, opowiadanie dzieciom legend, wspólne śpiewanie piosenek i pieśni patriotycznych

– budzenie szacunku do Polski i symboli narodowych (godło, flaga, hymn Polski) poprzez wywieszanie flagi Polski z okazji świąt narodowych, udział w różnych wydarzeniach narodowych np. mecze piłkarskie, kibicowanie polskim sportowcom, odczuwanie dumy z sukcesów Polaków
Wykorzystując dziecięcą ciekawość, gotowość do poznawania i przeżywania już u najmłodszych przedszkolaków możemy kształtować postawy patriotyczne dziecka tak, aby kiedyś słowo „Polak" i „Ojczyzna” wypowiadało z jak największą dumą!

Literatura:

1.A. Remian ,,Miłość do małej i wielkiej Ojczyzny”- edukacja patriotyczna w wychowaniu przedszkolnym.
2.A. Sawicka- Z problematyki wychowania patriotycznego w przedszkolu, Warszawa 1980
3.L. Fabiszewska –Międzynarodowy Projekt Edukacyjny ,,Piękna Nasza Polska Cała”
4.M. Kąkol- Specyfika wychowania patriotycznego dzieci w wieku przedszkolnym
5.J. Pyrek-Polski patriotyzm, Wychowawca 2000 nr 5
6.B.Biełkowska-Ojczyzna w literaturze i życiu współczesnych małych Polaków, Poradnik Bibliotekarza 1995nr3
7.A. Sawicka- Z problematyki wychowania patriotycznego w przedszkolu, Warszawa 1980

 

 

 

 

O tym, dlaczego chore dziecko powinno zostać w domu....

Katar, ból gardła, lekki kaszel – takie dolegliwości pojawiają się u większości maluszków już na początku jesieni, od chwili gdy zaczną uczęszczać do przedszkola. Przytrafia się to częściej dzieciom, które nie mają starszego rodzeństwa (wcześniej sporadycznie miały kontakt z wirusami, bakteriami przenoszonymi ze środowiska rówieśniczego). My dorośli - rodzice i nauczyciele zaczynamy mieć dylemat.... Czy nasz maluszek złapał infekcję, czy to stres wiązany z pójściem do nowego miejsca jakim jest przedszkole. Jednak z edukacji przedszkolnej rezygnować się nie powinno i należy zaufać sobie, a przede wszystkim nauczycielom, że trudności adaptacyjne miną,
a z nimi zniknie stres – czyli czynnik zwiększający podatność na infekcje.

Wraz z nastaniem jesieni dni stają się krótsze, zmęczenie, deszczowa pogoda, brak śniadania przed wyjściem lub niewłaściwy posiłek – to tylko niektóre z czynników, które sprzyjają pojawieniu się infekcji. Pewnego poranka nasze dziecko budzi się z skarżąc na różne dolegliwości, a my rodzice stajemy przed koniecznością podjęcia decyzji: Czy to nic poważnego i dziecko może iść do przedszkola? Czy jednak nasz maluszek powinien zostać w domu?

Warto pamiętać, że nawet niewielkie objawy przeziębienia, jak katar, kaszel, biegunka, wymioty świadczą o tym, że dziecko jest osłabione i walczy z infekcją. Dobrze byłoby pozwolić mu odpocząć, nabrać sił, wyspać się, odpowiednio nawodnić w domowym zaciszu. (Hałas w też jest czynnikiem obniżającym odporność – a cisza w grupie przedszkolnej przez większość dnia jest stanem raczej nieosiągalnym....)

Zanin poślemy do przedszkola dziecko ze świadomością, że coś mu dolega, pomyślny przez chwilę, jak my byśmy się czuli, doświadczając złego samopoczucia, przebywając w sali pełnej dzieci, nie mogąc odpocząć, położyć się i zasnąć w ciszy.

 

Objawy, które powinniśmy brać pod uwagę, decydując, czy wysłać dziecko do przedszkola.

Gorączka

Temperatura powyżej 37, 5º C powinna wzbudzić zaniepokojenie. Temperatura powyżej 38º C to sygnał, że dziecko bezwzględnie powinno zostać w domu.

Rodzicu pamiętaj, że podanie dziecku leku przeciwgorączkowego i wysłanie dziecka do przedszkola nie jest mądrym ani dobrym dla nikogo rozwiązaniem. Ważne wtedy jest zatroszczenie się o maluszka, zapewnienie odpowiedniej diety i monitorowanie dziecka w ciągu dnia. Po przebytej chorobie dziecko może wrócić do przedszkola gdy przez co najmniej dobę lub dwie nie miało gorączki, bez zażywania leków obniżających ją.

 

Wymioty lub biegunka

Mogą występować pojedynczo lub łącznie, są istotnym wskazaniem do pozostawienia dziecka w domu na co najmniej 24 godziny – w oczekiwaniu na to jak choroba się rozwinie lub do zakończenia objawów. Leczenie objawów przewodu pokarmowego polega na zastosowaniu odpowiedniej diety i niedopuszczeniu do odwodnienia oraz zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Miejmy świadomość, że im mniejsze dziecko tym szybciej się odwadnia. Maluchy, ale również starsze dzieci, powinny dużo pić, by się nie odwodnić. Pić często, ale w małych ilościach wodę i herbatki ziołowe. Nawet od starszaka nie można oczekiwać, że przy ostrej infekcji będzie w stanie kontrolować odruchy fizjologiczne. Trudno także opisać jakie emocje przeżywa dziecko, gdy taki wypadek przydarzy się na oczach jego kolegów i koleżanek.

 

Przeziębienie lub grypa

Lekki ból gardła, katar pokasływanie – zdarza się, że ciągną się od jesieni i wiosny. Tak stan trzeba diagnozować, zarówno katar i kaszel mogą być objawem alergii, ale ból gardła spowodowany będzie już prawie na pewno wirusami bądź bakteriami. Jeśli to infekcja bakteryjna – może szybko rozwinąć się w anginę – co wymaga wizyty lekarskiej i podania antybiotyku. Pamiętajmy, że infekcje dróg oddechowych w znacznej większości przenoszą się drogą kropelkową. Dziecko kichające i kaszlące z powodu infekcji wirusowej bądź bakteryjnej jest źródłem zakażenia. Niektóre wirusy charakteryzują się bardzo wysoką zakażalnością – wystarczy dzień lub dwa, aby znaczna część grupy została zainfekowana. Jeśli nasz maluch wygląda podejrzanie, ma objawy które mogą sugerować początek przeziębienia – zostawmy go na jeden dzień, aby obserwować jak infekcja się rozwinie. Pamiętajmy, że pierwsze dni infekcji wiążą się z wysoką zakażalnością – czyli możliwością zarażania innych przedszkolaków. Wysyłając nasze chore dziecko do przedszkola, bierzemy odpowiedzialność za zarażenie innych przedszkolaków.

 

Ból ucha

Ból odczuwany w uchu jest związany z infekcją przewodu słuchowego zewnętrznego lub częściej ucha środkowego. Zakażenie ucha powstaje w w większości przypadków z powodu przedostającej się do trąbki słuchowej infekcji z jamy nosowo-gardłowej – co powoduje zapalenie, a w konsekwencji ból. Ból ucha, który jest bólem dotkliwym – utrudnia koncentrację, męczy. Należy zwrócić uwagę szczególnie na młodsze dzieci, które często nie potrafią dokładnie określić co im dolega. A mogą np. nie reagować na prośby ponieważ nie słyszą, są płaczliwe i rozdrażnione
z powodu odczuwanego bólu. Dlatego lepiej pozwolić dziecku zostać w domu i skonsultować się
z laryngologiem.

Zapalenie spojówek

Zaczerwienienie oczu nie jest objawem, który powinien budzić poważny niepokój, jednak gdy towarzyszy temu wydzielina ropna już tak. Wtedy konieczna jest wizyta u lekarza, który wdroży odpowiednie leczenie. Za zapalenie spojówek mogą być odpowiedzialne zarówno wirusy, bakterie, drażniące substancje czy alergeny. Ze względu na duże ryzyko przeniesienia infekcji należy bezwzględnie ograniczyć kontakt chorego z innymi dziećmi.

 

Wysypka

Wysypka może być objawem alergii i zwykle wiemy co ją spowodowało i jeśli dziecko nie skarży się ma swędzenie wysłać je do przedszkola. Pamiętajmy jednak, że każda niepokojąca, nagła wysypka o nieznany podłożu powinna skłonić nas do odwiedzenia lekarza, ponieważ często jest to pierwszy objaw choroby zakaźnej wieku dziecięcego np. różyczki, ospy, szkarlatyny, rumienia zakaźnego. Wszystkie choroby zakaźne wieku dziecięcego wymagają pilnej izolacji chorego dziecka.

 

Okres rekonwalescencji

Kiedy wszystkie objawy choroby ustąpiły, ale dziecko nadal jest apatyczne, zmęczone i wyczerpane to prawdopodobnie nie odzyskało jeszcze sił. Lepiej pozwolić dziecku odbudować odporność i odzyskać energię przez dwa, trzy dni – niż posłać niedoleczone do przedszkola i potem leczyć je przez kolejny tydzień. Jeśli nasz maluch wymagał podania antybiotyku nie zapominajmy o podaniu probiotyku, ale także o wartościowym pożywieniu które ułatwi dobrym bakteriom namnożenie się w przewodzie pokarmowym.

 

Warto pamiętać

Przypomnijmy, że nauczyciele nie mogą podawać żadnych leków – co jest wskazane m.in. w przypadku bardzo wysokiej gorączki czy ostrej biegunki. Zapewnienie indywidualnej opieki podczas infekcji to obowiązek rodziców bądź prawnych opiekunów dziecka. Nauczyciele biorą odpowiedzialność za bezpieczeństwo dzieci, ale nie mogą go zapewnić dziecku mającemu silną infekcję bez podania leków. Należy też pamiętać o tym, że wychowawcy mają obowiązek troszczyć się o dobro całej grupy, a pozwalając na przebywanie zainfekowanego dziecka w sali ze zdrowymi dziećmi – narażają je na zarażenie.

Opracowała: Urszula Zaręba

Źródło:

Agnieszka Musiałek, Dlaczego chore dziecko powinno zostać w domu? Wyd. Bliżej Przedszkola.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DZIECKO Z AUTYZMEM W ŚWIETLE LITERATURY PRZEDMIOTU

„Autyzm jest opisywany zazwyczaj jako najbardziej destrukcyjne zaburzenie rozwojowe, pojawiające się we wczesnym dzieciństwie i obejmujące wszystkie sfery funkcjonowania, począwszy od deficytów poznawczych i komunikowania się, przez zaburzenia zachowania, do problemów w interakcjach społecznych”.

Definicyjne ujęcie autyzmu Termin „autyzm” , oznaczający jeden z zespołów chorobowych u dzieci, od chwili wyodrębnienia w 1943 roku przez Leo Kannera samego zaburzenia uległ w procesie klasyfikacji zawężeniu. Doprecyzowano także kryteria diagnostyczne. Pierwsze próby wskazania etiologii autyzmu nie przyniosły zadowalających efektów, powstało natomiast wiele niesprawiedliwych mitów wskazujących na rodzinę (głównie na relacje z matką) jako na czynnik wywołujący autyzm. Dopiero na przełomie wieków, za sprawą analizy krytycznej i lepszego systemu diagnostycznego, diametralnie zmieniono podejście do autyzmu jako zaburzenia rozwojowego, a jego przyczyn zaczęto upatrywać głównie w czynnikach biologicznych, w genetyce.

      Autyzm został przed laty sklasyfikowany za pomocą Klasyfikacji DSM oraz ICD, które na przełomie lat ulegają przeobrażeniu. Obecnie stosuje się kryteria diagnostyczne zawarte w DSM-5 oraz ICD-10. Według ICD-10 (która niebawem ma ulec zmianie), w zakres całościowych zaburzeń rozwoju wchodzi obecnie osiem jednostek: autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, zespół Aspergera, zespół Retta, zespół Hellera, zaburzenia hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi, inne całościowe zaburzenia rozwoju oraz całościowe zaburzenie rozwoju inaczej nieokreślone. Zgodnie z Klasyfikacją ICD-10 autyzm manifestuje się przez wyraźnie widoczny przed trzecim rokiem życia dziecka nieprawidłowy lub upośledzony rozwój w trzech obszarach: interakcjach społecznych, komunikacji oraz ograniczonych, powtarzających się i stereotypowych wzorcach zachowania, zainteresowań i aktywności.

      W klasyfikacji DSM-5 z 2013 roku zastąpiono trzy jednostki chorobowe – zaburzenie autystyczne, zespół Aspergera  i całościowe zaburzenia rozwoju nieokreślone inaczej, wprowadzając jedną jednostkę chorobową – zaburzenie ze spektrum autyzmu. Przyjęto również trójstopniową klasyfikację ASD – od L1 do L3, w zależności od nasilenia objawów oraz stopnia ich wpływu na codzienne funkcjonowanie. Zmianie uległy kryteria diagnostyczne, jak również wiek, w którym objawy nieprawidłowego rozwoju dziecka muszą się ujawnić. W DSM-5 połączono dwa, dotychczas traktowane odrębnie, obszary nieprawidłowości rozwojowych, wyróżniając komunikację społeczną oraz ograniczone, powtarzalne wzorce zachowań, zainteresowań i aktywności, które muszą wystąpić we wczesnym dzieciństwie.

      Aleksandra Maciarz, w swym leksykonie, definiuje autyzm (wczesnodziecięcy) jako:

- zespół zaburzeń rozwoju dziecka, które ujawniają się w pierwszych latach życia i wiążą się z wrodzonymi dysfunkcjami układu nerwowego. Występuje częściej u chłopców niż dziewczynek(4:1). Jak podaje autorka – około 70% dzieci autystycznych jest upośledzonych umysłowo.

     Ponadto, autyzm objawia się zaburzeniami w jakościowym rozwoju interakcji społecznych dziecka, które mogą mieć różną postać, tj.:

- opóźniony rozwój mowy, całkowity jego brak lub swoiste właściwości dobrze rozwijającej się mowy (np. brak spontanicznych wypowiedzi, brak odpowiedzi na stawiane pytania, wygłaszanie monologów i uporczywe stawianie pytań na ulubione tematy, echolalie, neologizmy słowne, nieprawidłowe stosowanie zaimków itd.);

- brak komunikacji niewerbalnej z innymi osobami (brak kontaktu wzrokowego, reakcji mimicznych, gestów, uśmiechów);

- brak spontanicznego dążenia do udziału w zabawach rówieśników, chęci współdziałania z innymi, preferowanie zabawy samotnej, brak zabaw naśladowczych (tematycznych), elementów iluzji, fikcji i personifikacji (rzeczy, zwierząt) w zabawie;

- stereotypowe i rytualne zachowania (manieryzmy ruchowe, uporczywe zainteresowanie niektórymi przedmiotami lub ich właściwościami, stosowanie stale tych samych wzorców zachowań, np. chodzenie zawsze tą samą trasą).

      Jak podaje A. Maciarz, dzieci autystyczne przejawiają także zaburzenia sensoryczne  w postaci podwyższonej lub obniżonej wrażliwości danego zmysłu. Dla tych dzieci charakterystyczny jest także opór wobec wszelkich zmian w otoczeniu. Zmiany, a także spotkanie się np. po raz pierwszy z nową sytuacją, osobą, rzeczą, wywołują u nich lęk i mechanizm obronny odsuwania się, oporu, a nawet rozpaczliwego protestu i agresji. Diagnoza autyzmu jest trudna, lecz wcześnie postawiona jest ważna dla terapii.

      W pracy zbiorowej pod redakcją Władysława Dykcika, wyczytamy, iż autyzm jest  zaburzeniem rozwojowym – występuje w nim uszkodzenie systemu porządkującego otrzymywanych  za pomocą zmysłów informacji, które sprawia, że dziecko na określone bodźce reaguje nadwrażliwością, obniżoną wrażliwością lub tzw. „białym szumem”, czyli wadliwym funkcjonowaniem ośrodka mózgu odpowiedzialnego za odbiór i integrację bodźców. Uszkodzenie systemu następuje w momencie, gdy uszkodzona część mózgu osiągnie dojrzałość. Zaburzenie to może przebiegać u konkretnych osób w bardzo różnym nasileniu, tzn. że pewne objawy określane jako „autystyczne” mogą być łagodniejsze od innych. U większości dzieci z autyzmem możemy zaobserwować zmienną gamę symptomów i stopni ich występowania, dlatego zazwyczaj diagnozuje się Głębokie Zaburzenia Rozwojowe lub Nietypowe Zaburzenia Rozwoju. Według J. J. Błeszyńskiego – wśród wielu definicji autyzmu – najbardziej rozpowszechnioną w Polsce jest ta zaproponowana przez Janusza Kostrzewskiego, który za Leo Kannerem zwrócił uwagę na specyficzne symptomy. Przede wszystkim jest to zespół objawów, jakie ujawniają się u dziecka od chwili narodzin do około 3. Roku życia. Krajowe Towarzystwo Autyzmu w Wielkiej Brytanii przedstawiło aktywność osób z autyzmem w formie piktogramów. To zestawienie pozwoliło na rozpropagowanie wiadomości o tym zaburzeniu w środowiskach lokalnych, otwierając je na sprawy osób autystycznych.

       Zaproponowane najbardziej specyficzne symptomy autyzmu zgrupowano w pięciu charakterystycznych kategoriach, zgodnie z czasem wystąpienia i nasileniem:

- trudności w kontaktach społecznych;

- trudności w werbalnym komunikowaniu się;

- trudności w pozawerbalnym komunikowaniu się;

- trudności w podejmowaniu zabawy i rozwijaniu wyobraźni;

- sprzeciw lub opór wobec zmian.

      Zdaniem Hanny Olechnowicz i Roberta Wiktorowicza „kiedy dziecko staje się autystyczne, traci bazowe kompetencje społeczne. Unika tego, do czego dotychczas dążyło. Staje się tak dalece nadwrażliwe, nieodporne na wzmożenie aktywacji ośrodkowego układu nerwowego, że dotychczas poszukiwane doznania zagrażają jego integralności psychofizycznej. Odcina się więc od bodźców zewnętrznych, tworząc percepcyjne mechanizmy obronne. Pierwszym tego objawem jest zanik poszukującego (intencjonalnego) spoglądania na ludzi”.

      Według w/w autorów, sytuację dziecka z autyzmem porównać można do sytuacji dziecka narażonego na chorobę sierocą. Dzieci te w podobnym stopniu odcinają się od rzeczywistości, są „zablokowane”, niezdolne do nawiązania więzi z ludźmi. Dziecko autystyczne przeżywa bodźce jako przeciążające i ekstremalne. Ten objaw stanowi o istocie autyzmu, jest jego cechą osiową. Odcięcie się od doznań powoduje z kolei zamknięcie w świecie autostymulacji i lęku oraz stopniowe narastanie zaburzeń funkcjonowania analogicznych do zaburzeń w chorobie sierocej. Stanowią one objawy wtórne autyzmu.  Jak podają Olechnowicz i Wiktorowicz, pół wieku temu autyzm rozpoznawano dopiero u dzieci w wieku szkolnym lub starszych. Proces tworzenia się i kostnienia objawów wtórnych prowadził u nich do głębokiego upośledzenia, także umysłowego. Dziś natomiast, dzięki wcześniejszemu rozpoznawaniu, obraz autyzmu i rokowanie są już inne.

 

BIBLIOGRAFIA

 

1. Błeszyński Jacek J., Autyzm a niepełnosprawność intelektualna i opóźnienie w rozwoju, Gdańsk 2018, Grupa Wydawnicza Harmonia HARMONIA  UNIVERSALIS.

2. Dykcik Władysław (red.), Pedagogika Specjalna, Poznań  2003, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.

3. Głodkowska Joanna (red.), DYDAKTYKA SPECJALNA Od  systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych, Warszawa 2017, Wydawnictwo Naukowe PWN SA.

4.Maciarz Aleksandra, Mały Leksykon Pedagoga Specjalnego, Kraków 2005, Oficyna Wydawnicza   „Impuls”.

5. Olechnowicz Hanna, Wiktorowicz Robert, Dziecko z autyzmem. Wyzwalanie

 potencjału rozwojowego, Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN SA.

6. Winczura Barbara (red.), AUTYZM Na granicy  zrozumienia, Kraków 2010, Oficyna   Wydawnicza „Impuls”.

Opracowała:  Iwona Siemieniak

 

Piramida potrzeb rozwojowych dziecka - dlaczego tak ważna?

Piramida Maslowa, czyli inaczej piramida potrzeb jest najbardziej znaną teorią dotycząca zagadnienia potrzeb i motywacji, które kierują ludzkimi zachowaniami.

Abraham Maslow był amerykańskim psychologiem, który w 1943 roku na podstawie swoich badań sklasyfikował i podzielił wszystkie potrzeby każdego człowieka na pięć grup.

Pomimo upływu lat wciąż są one uniwersalne i ponadczasowe.

Maslow przedstawia swoją hierarchię w następujący sposób:

- na samym dole piramidy znajdują się potrzeby fizjologiczne, takie jak np. sen, głód czy pragnienie,

- kolejne miejsce zajmują potrzeby bezpieczeństwa, czyli poczucie stabilizacji, bezpieczeństwo w domu i w szkole,

- następne potrzeby, to potrzeby przynależności – nawiązywanie kontaktu z innymi ludźmi, odczuwanie miłości czy przyjaźni, nawiązywanie relacji z rówieśnikami,

- drugie miejsce w hierarchii potrzeb Maslowa zajmuje szacunek i samoakceptacja- poczucie własnej wartości, pozytywna atmosfera w środowisku, motywacja do podejmowania ryzyka.

Najwyższą i najważniejszą potrzebą w piramidzie Maslova jest potrzeba samorealizacji, czyli zaspokajania swoich ambicji. Jednak, aby ją osiągnąć dziecko musi przejść przez wszystkie pozostałe szczeble. Nie zrobi tego bez pomocy swoich rodziców czy opiekunów. To oni bowiem odgrywają najważniejszą rolę w życiu dziecka, są jego autorytetami.

Tylko dzięki nim, poprzez przekazywane wartości oraz budowanie w dziecku motywacji do działania, młody człowiek jest w stanie osiągnąć wszystkie szczeble znanej od lat piramidy Maslowa.

Rodzice bowiem, podążając za słowami Boba Keeshana - „ (…) są dla dzieci najlepszym wzorem do naśladowania. Każde słowo, ruch i czynność ma wpływ. Żadna inna osoba ani siła zewnętrzna nie ma większego wpływu na dziecko niż rodzic ”.

 

Przygotowała:

Milena Tokarska

 

 

 

Jak rozwijać słuch fonematyczny u dziecka? Dlaczego jest tak ważny w nabywaniu dojrzałości szkolnej?

Jednym  z elementów, który wpływa na rozwój człowieka jest słuch. Prawidłowo rozwinięty słuch fizyczny jest podstawą do wykształcenia się słuchu fonematycznego, który wpływa na opanowanie przez dziecko mowy oraz umiejętności pisania i czytania.

Słuch fonematyczny – co to jest?

Słuch fonematyczny, jest to umiejętność polegająca na odbiorze i rozróżnianiu dźwięków mowy. Słuch ten sprawia, że dzięki niemu usłyszymy różnicę pomiędzy bliskimi sobie dźwiękami, które pozwolą nam odróżnić wyrazy podobnie brzmiące, jak na przykład:

Kosa -  koza,

Piórko - biurko,

Nosze -  noże,

Nos - noc,

Kasa - kasza,

Zebra -  żebra,

Fale: - sale.

To dzięki słuchowi fonematycznemu możliwe jest rozumienie wypowiedzi oraz ich realizowanie.

Słuch fonematyczny w dużym stopniu warunkuje osiągnięcie prawidłowego rozwoju mowy dziecka oraz opanowanie umiejętności czytania i pisania. Właściwie wykształcony słuch fonematyczny umożliwia prawidłową wymowę, wychwytywanie różnic miedzy słowami podobnie brzmiącymi, ale mającymi inne znaczenie, a w końcu dokonywanie analizy i syntezy słuchowej wyrazów, co stanowi podstawę w nauce czytania i pisania. Dziecko z zaburzonym słuchem fonematycznym dobrze słyszy słowa, lecz nie potrafi różnicować pojedynczych dźwięków lub złożyć ich w całość. Dziecko musi z potoku słyszanej mowy wyodrębnić wyrazy, w nich sylaby, w sylabachgłoski. Przy niedokształceniu słuchu fonematycznego dziecko może: nie rozróżniać głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, np.: b-p, g-k, z-s, ustnych i nosowych, np.: g-n, w-m , zamieniać syczące na szumiące (s - sz), mieć problemy ze zrozumieniem poleceń słownych, zniekształcać wyrazy pisząc z pamięci lub ze słuchu.

Słuch fonematyczny – kiedy się kształtuje?

Słuch fonematyczny nie jest cechą wrodzoną. Jest to umiejętność, która wykształca się wraz z wiekiem.Rozwija się ona w sposób naturalny u dzieci prawidłowo słyszących i zdrowych. Dzieje się to dzięki temu, że dziecko otoczone jest osobami mówiącymi w danym języku. Słuch ten zaczyna rozwijać się bardzo wcześnie.Już niemowlę reaguje na głosy najbliższych członków rodziny, oraz rozpoznaje ton głosu i wyrażane w ten sposób emocje. Rozpoznaje także inne dźwięki usłyszane wokół siebie takie jak kroki, zamknięcie drzwi, odgłosy sprzętów domowych. Najbardziej intensywny okres, kiedy kształtuje się słuch fonematyczny, występuje od pierwszego do drugiego roku życia. Dziecko przyswaja stopniowo słownictwo, które jest utrwalane poprzez wzorce słuchowe nowo poznanych wyrazów. Trzyletnie dziecko zdolne jest do różnicowania głosek, czyli dźwięków występujących w konkretnej wypowiedzi. Dziecko wraz z wiekiem doskonali swój słuch fonematyczny.

 

Jak rozwijać słuch fonematyczny?

Do ćwiczeń rozwijających słuch fonematyczny można wykorzystać znane zabawy oraz sytuacje z dnia codziennego. Należy pamiętać, że słuch fonematyczny jest ważnym ogniwem percepcji słuchowej. Co to właściwe jest percepcja słuchowa? Jest procesem odbioru dźwięków, czyli ich różnicowania, zapamiętywania, analizowania i łączenia. Ujmując to w dużym skrócie na percepcję słuchową składają się: słuch fizjologiczny, słuch fonematyczny, analiza słuchowa, synteza słuchowa oraz pamięć słuchowa. Ćwiczenia stymulujące rozwój percepcji słuchowej należy dostosować do wieku i możliwości dziecka.

Przykładowe ćwiczenia :

- rozpoznawanie dźwięków instrumentów,

- rozpoznawanie i naśladowanie odgłosów zwierząt,

- zgadnij czyj to głos?- rozpoznawanie kolegów po głosie,

- rozpoznawanie dźwięków z otoczenia,dziecko z zamkniętymi oczami odgaduje jakie czynności wykonywane przy użyciu różnych przedmiotów mogą wydawać określone dźwięki np. darcie gazety, przelewnie wody, stukanie łyżeczką o filiżankę itp. Musimy pamiętać, że dziecko może nie mieć doświadczeń słuchowych z określonymi dźwiękami, dlatego wcześniej możemy zaprezentować dźwięki wydawane przez poszczególne przedmioty,

- wyklaskiwanie rytmu wierszyka,

- odtwarzanie wystukanego rytmu,

- wyróżnianie wyrazów w zdaniu,

- wyróżnianie sylab w wyrazie,

- wyróżnianie głosek w wyrazie,

- łączenie podanych głosek w wyraz połączone z wyszukiwaniem obrazka o odpowiedniej nazwie,

- układanie rymów do podanych wyrazów.

 

                                                         Opracowała: Monika Zaręba

 

BIBLIOGRAFIA

D. Emiluta-Rozya, Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 2006.

I. Styczek, Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego, Warszawa 1982.

 

 

Czy zajęcia specjalistyczne są potrzebne w przedszkolu?

Jestem nauczycielką wychowania przedszkolnego od ponad 30 lat. Prawie tyle samo lat zajmuje się prowadzeniem zajęć specjalistycznych: korekcyjno - kompensacyjnych i rewalidacyjnych. Mam niezbędne kwalifikacje w zakresie oligofrenopedagogiki i treningu umiejętności społecznych.

Na przestrzeni ponad trzech dekad widziałam tylko sukces – progres rozwojowy u przedszkolaków, które brały w nich udział.

Zawsze poprawiała się jakość funkcjonowania za zajęciach i w grupie. Łatwiejszy był start w szkole podstawowej.

W zajęciach biorą udział dzieci mające orzeczenia, opinie, na wniosek nauczyciela wychowawcy za zgodą rodziców lub opiekunów prawnych. Bez takiej akceptacji niestety nie mogę dodatkowo pracować z dziećmi i to bardzo mnie smuci.

Pracuję z przedszkolakami w małych zespołach / maksymalnie 5 / lub indywidualnie. Dzieci są zaangażowane, śmiałe, rozwijają swoje zainteresowania. Ćwiczą sprawności, nabywają nowe umiejętności. Wykonują zadania także w domu, bo współpraca z rodzicami gwarantuje wysoką efektywność tych zajęć.

Czas naszej wspólnej zabawy jest zawsze za krótki. Wynosi od 30 do 60 minut. Dbam o dobrą i radosną atmosferę podczas zajęć.

Ćwiczę sprawność graficzną i grafomotoryczną – rysujemy, malujemy, lepimy, wycinamy, kleimy...

Dzieci chętnie układają obrazki i puzzle, lubią loteryjki i gry planszowe.

Utrwalają to, czego nauczyły się na zajęciach w grupie z wychowawczynią. Zabawa literami, wyrazami potrzebna jest każdego dnia. Dzielimy słowa na sylaby i głoski. Łączymy obrazki z literami, by nauka czytania w starszych grupa była łatwiejsza.

Dzieci liczą, porównują, segregują, szukają różnic i podobieństw.

Układają historyjki obrazkowe ćwiczą logiczne myślenie.

Figury geometryczne płaskie i przestrzenne to równie ciekawy materiał dla dzieci. Budujemy, rozpoznajemy kolory, kształty, wielkości. Mamy czas na śpiewanie, ruch i rozmowy a przede wszystkim na słuchanie: tekstów literackich lub siebie nawzajem.

Każdy przedszkolak w tak małym zespole ma czas, by pokazać co potrafi i co może być jeszcze dla niego trudne.

Zatem dlaczego nie wszyscy rodzice podpisują zgody na zajęcia specjalistyczne? Co złego jest w pracy nauczyciela, który wnikliwie obserwuje dziecko, szuka ciekawych metod, form pracy z dzieckiem, indywidualizuje zadania i dba o rozwój.

Każdy rodzic otrzymuje informacje zwrotne o postępach dziecka, o tym, co jeszcze można zrobić, by przedszkolak rozwijał się na miarę swoich możliwości i potrzeb.

Zaufanie, dobre relacje i zgoda na taki rodzaj zajęć to przywilej

z jakiego liczna grupa korzysta. Rodzice nigdy nie negują tego rodzaju dodatkowej pracy a z informacji zwrotnych wynika, że są wdzięczni, bo dzieci robią szybkie postępy.

Dla niezdecydowanych mam dobrą radę. Serdecznie zapraszam na rozmowę osobistą lub telefoniczną. Może wtedy Ci, którzy mają wątpliwości dotyczące sensu tego typu zajęć będą przekonani o ich potrzebie i skuteczności.

 

Iwona Marcinkowska

wychowawczyni grupy ''Pszczółki''

nauczycielka zajęć specjalistycznych

 

 

Jak pomóc dziecku w radzeniu sobie z przegraną

Kiedy dziecko odnosi sukces, jest to źródło dumy i satysfakcji nie tylko dla dziecka, ale również dla rodziców. Jednak nie zawsze jest tak, że wysiłek włożony w daną czynność skutkuje osiągnięciem celu. Zdarza się, że coś się nie udaje, coś nie wychodzi, a dziecko ma poczucie porażki, przegranej. Dzieci, ale również niektórzy dorośli, mają trudność z zaakceptowaniem przegranej. Dlaczego tak jest?

Małe dziecko, nabywa nowych umiejętności, gdy jest chwalone przez swoich rodziców i nagradzane uznaniem za osiągnięcia. To z kolei nakręca potrzebę prezentowania światu swoich umiejętności, chwalenia się samodzielnością (np. zawiązaniem butów bez pomocy rodziców) i zdolnościami intelektualnymi. Zwycięstwo to ten moment, kiedy rozpiera go cudowne uczucie – jestem niepokonany, najlepszy. Ta myśl dostarcza dziecku wiele radości, a po pewnym czasie daje się zauważyć, że niesie też ze sobą inne korzyści: uznanie, popularność, zainteresowanie. Co przekłada się na pewność siebie i wiarę w swoje możliwości.

Są dzieci, które wręcz unikają rywalizacji, ale również takie które są napędzane zwycięstwem i dlatego dążą do rywalizacji. I pewnie nie byłoby w tym nic złego, gdyby nie fakt, że rywalizacja wymyka się spod kontroli, a dziecko będące typem zwycięzcy, czuje że za wszelką cenę musi wygrać (no bo przecież do tej pory wygrywało i czuło się zwycięzcą). Co się dzieje, kiedy przegrywa – krzyczy, wścieka się, płacze, frustruje, wycofuje. Liczy się tylko wygrana, a każda porażka, jest to prawdziwy dramat dla dziecka, ale i dla najbliższych.

Dlatego tak, ważna jest tu rola rodzica. Pamiętajmy, że dziecku nie pomaga:

• krytyka w stylu: „Ale byle jak pokolorowałaś ten obrazek”,

• porównywanie: „O, zobacz, jak Kubuś sobie poradził, a ty?”,

• poniżanie: „No przecież to takie proste, przedszkolak by sobie poradził”,

• dyskredytowanie: „To zadanie dla dorosłych, nie dla dzieci”,

• wyręczanie: „Daj mi, ja to szybciej i lepiej zrobię”,

• obrażanie: „Co z ciebie za nieudacznik!”,

• uporczywe nakłanianie: „No dalej, spróbuj jeszcze raz, na pewno ci się uda”,

• oskarżanie: „Przez ciebie tak się to skończyło”,

• wywoływanie poczucia winy: „Mogłeś bardziej się postarać, więcej się uczyć”,

• przecenianie możliwości dziecka: „Tysiąc puzzli to dla ciebie bułka z masłem”,

• niewerbalne komunikaty: westchnięcia, grymasy, przewracanie oczami, załamywanie rąk itp.

 

Jak zatem nauczyć tego dzieci i reagować na ich porażki?

(…)Przede wszystkim empatią, czyli zrozumieć te przykre uczucia . (...) Porażka to cały szereg, całe spektrum trudnych emocji - rozczarowania, rozgoryczenia, zazdrości... I tak naprawdę dzieci z wiekiem dojrzewają do tego, żeby umieć znosić te emocje i je przeżywać. Więc też musimy jakoś tutaj pomagać dziecku w radzeniu sobie z nimi

- tłumaczy dziecięcy psycholog kliniczny, Marta Bąkowska.

Aby dziecko opanowało umiejętność radzenia sobie z porażkami, rodzicu:

• wczuj się w sytuację dziecka (problem „mały” dla dorosłego zwykle jest „duży” dla dziecka),

• wysłuchaj dziecka, zaakceptuj i nazwij jego uczucia,

• pomagaj w rozładowywaniu napięcia emocjonalnego (ćwiczenia oddechowe, wizualizacyjne, ruchowe),

• nie oceniaj dziecka, wskaż mu tylko popełnione błędy,

• unikaj krytykowania, zawstydzania, porównywania z innymi dziećmi,

• doceniaj wysiłek, jaki dziecko włożyło w pracę, nawet gdy nie skończyła się pełnym powodzeniem; zauważaj pozytywne elementy wykonanego zadania, doceniaj nawet drobne osiągnięcia,

• zachęcaj dziecko do analizy przyczyn niepowodzenia, pomagaj mu w wyciąganiu wniosków na przyszłość (wskazując nieprawidłowości należy jednocześnie podkreślać osiągnięcia),

• uświadom dziecku, że porażka jest naturalnym elementem życia, że każdy uczy się na błędach, że czasem (tak jak w sporcie) się wygrywa a czasem przegrywa,

• zapewnij ucznia, że ma prawo popełniać błędy oraz że nie wpływają one na całościową ocenę jego umiejętności,

• swoim zachowaniem dawaj dziecku przykład, jak radzić sobie z porażką,

• trenuj z dzieckiem umiejętność „przegrywania” (gry planszowe, zabawy wymagające rywalizacji),

• wzmacniaj poczucie własnej wartości poprzez stwarzanie sytuacji umożliwiających osiąganie sukcesów, bazowanie w pracy z uczniem na jego mocnych stronach,

• wzmacniaj samodzielność i wytrwałości w działaniu, motywuj do pokonywania trudności, podnoś wiarę w możliwość uzyskania sukcesu.

 

W wolnej chwili można sięgnąć po książki, które w ciekawy sposób zobrazują dziecku czym jest porażka np. „Gucio uczy się przegrywać” Chien Chow Chine Aurelie, „Tata Oli nie umie przegrywać” Thorbjorn Christoffersen ,Thomas Brunstrøm, „Basia i przegrywanie” Zofia Stanecka.

Warto cieszyć się ze zwycięstwa, ale jeszcze ważniejsze jest szukanie pokory w odnoszeniu porażek, gdyż dzięki temu życie jest łatwiejsze. Oczywiście to proces trwający dłuższy czas, jednak warto zacząć już teraz, od tej chwili.

                                                       Opracowanie : Justyna Zawieska

 

W jaki sposób od najmłodszych lat wspierać rozwój dziecka?

Każdy z nas przychodzi na świat z własnym genomem. Ten warunkuje nasz charakter, wygląd, a nawet pewne zależności związane z inteligencją. Jak łatwo się domyślić, geny to nie wszystko. Bardzo ważne jest stymulujące środowisko wychowawcze, w którym rodzice i opiekunowie stwarzają dziecku optymalne warunki do rozwoju.

Dla niemowląt najważniejszy jest kontakt z drugim człowiekiem. A to oznacza przede wszystkim bliskość rodzica i okazywanie sobie miłości. Od głaskania, kołysania, przytulania, zaspokajania potrzeb po patrzenie w oczy dziecka, gdy zwracamy się do niego. Bardzo ważny jest uśmiech, ton głosu i codzienna czułość. A przy tym również stworzenie przestrzeni stymulującej rozwój. Mogą to być maty edukacyjne i dostosowane do wieku maluszka zabawki dźwiękowe, sensoryczne, a także wszystkie inne wspierające edukację.

Kiedy dziecko jest starsze, zadbaj o to, aby poznało własne „ja”  zacznij od pokazania maluchowi jego własnego odbicia w lustrze. Wypowiedz przy tym na głos jego imię, pokaż, że maluch odbity w lustrze to ta sama osoba. Dziecko z początku będzie zdezorientowane, ale z czasem oswoi się, zainteresuje, aż w końcu uzna, że ma wpływ na to, co widzi i zacznie robić miny do swojego odbicia. To możliwe dzięki gimnastyce umysłu, jaką musi wykonać, aby skojarzyć obraz, który widzi. Nawet jeśli twoje dziecko nie posługuje się jeszcze mową, ty mów do niego, opowiadaj o tym, co robicie, gdzie idziecie, co się dzieje za oknem, czytaj mu książeczki. Im więcej mówisz do dziecka, tym szybciej uruchomi on własną mowę, a jego słownik wyrazów będzie znacznie się wzbogacał. Zwróć uwagę na wybór zabaw z dzieckiem. Jeśli chcesz wspomóc jego rozwój, świetne są takie zabawy, dzięki którym można się ruszać i śpiewać albo wydawać różne odgłosy, dostępne w przyrodzie. Tutaj też dobór zabaw warunkowany jest wiekiem dziecka. Starsze dzieci chętnie uczestniczą jako mali pomocnicy w codziennych czynnościach, to dla nich forma aktywności bardzo atrakcyjna. I chociaż obawiasz się, że dziecko opóźni przygotowywanie na przykład obiadu albo przysporzy ci więcej sprzątania, pozwól mu czasem sobie pomóc, to także element wspomagający rozwój.

Ile dzieci, tyle metod wspomagania naturalnego rozwoju. To od rodzica zależy, co uzna za istotne w rozwoju swojego dziecka. Uważna obserwacja własnego dziecka pomoże we właściwej ocenie, na co w danym momencie warto zwrócić uwagę.

Grając w gry logiczne i planszowe z dzieckiem, wspólnie układając puzzle czy inne układanki, przyczyniamy się do wyrobienia w umyśle dziecka umiejętności logicznego myślenia. Pracujemy nad cierpliwością, spostrzegawczością, a przy tym miło spędzamy z nim czas.

Rodzice powinni mądrze bawić się, uczyć i wychowywać swoje dzieci, czego można dokonać poprzez właściwy dobór literatury, gier i zabawek. Nie powinniśmy pozwolić, aby dziecko całymi dniami siedziało wpatrzone w telewizor i bajki, albo w ekran komputera. Bądźmy towarzyszem jego rozwoju i okażmy wyrozumiałość dla pojawiających się czasami słabości.

Opracowała : Mariola Dąbrowska

 

 

Jak tworzyć własne książki dobrze się przy tym bawiąc?

 

W jednym z naszych artykułów pochyliliśmy się nad pozytywnym wpływem czytania dzieciom. Książka i aktywność manualna to duet, który bardzo sprzyja rozwojowi dziecka. Zabawy z książka pozwalają nie tylko pobudzić kreatywność, ćwiczyć motorykę i zdolność koncentracji, ale też zainteresować lekturą, ożywić świat literacki. Sprawiają, że dziecko czuje się małym artystą, który ma moc sprawczą i daje wyraz swojej inwencji, co jest bardzo ważne szczególnie w wieku przedszkolnym.

Jak zainteresować książką, aby stała się atrakcyjniejsza od telefonu? Czy można wspólnie
|z dzieckiem bawić się z książką? Na te pytania nie ma jednej konkretnej i prostej odpowiedzi. Zabawa w projektowanie książek może być jedną z form zabaw z książką i może być realizowana na mnóstwo sposobów. Sprzyja zarówno wspólnej, jak i samodzielnej aktywności. Własna książeczka może mieć tradycyjną formę lub zupełnie nietypową, nieszablonową. Potrzebna jest tylko wyobraźnia dziecka i trochę chęci dorosłego. Postaram się przedstawić kilka inspiracji, które mogą służyć nauce, zabawie, rozwiązywaniu konkretnych zadań, rozwijaniu pasji, poszerzaniu wiedzy z konkretnej dziedziny i stać się przerywnikiem od telefonu. Początki tworzenia własnych książeczek mogą być trudne, ale warto być wytrwałym w swoich działaniach. Warto na początek oglądać rożne książeczki np. odwiedzić bibliotekę, aby pokazać dziecku ich różnorodność. Zapytać czy dziecko chce stworzyć taką książeczkę.

Do stworzenia samodzielnej książki są potrzebne kartki papieru, które mogą być połączone zszywaczem lub przewiązane wstążką po wcześniejszym użyciu dziurkacza. (Za zgodą dziecka można wykorzystać zeszyty czyste). Stopień trudności książeczek zależy od wieku dziecka,
a tematyka może być różnorodna np.

Jeden temat – rożne obrazki

Zadanie polega na wykonaniu książeczki obrazującej wybrany temat np. pory roku, zwierzęta, zabawki, rodzina. Przeciwieństwa (np. duży mały). Dodatkowo można wprowadzić podpisy wykorzystując umiejętności dziecka lub wkleić gotowe. Sposób wykonania ilustracji – dowolny (tj. m.in. kredki, flamastry – zwykle to co jest pod ręką)

Na jaką literę...?

W takiej książce mogą znajdować się obrazki wykonane przez dziecko na konkretną literę. Oprócz pisania i rysowania można także wycinać litery z gazet czy ulotek. Można wyklejać kontury liter różną fakturą np. L - wyklejamy liśćmi, W – wstążką, P – plasteliną, B – bibułą itp.

Na podobnej zasadzie można tworzyć książeczki do matematyki. Wpisując cyfrę i ozdabiając ja, można liczyć pary czy narysowane przedmioty. Dobrym punktem wyjścia są sytuacje codziennie np. zakupy (np. policzenie i posegregowanie warzyw i owoców.), albo zabawa na placu zabaw (np. policzenie dzieci bawiących się nim).

Historia obrazkowa

Wykonanie książki polega na wymyśleniu historyjki za pomocą obrazków. W ten sposób dziecko nie tylko rozwija wyobraźnię i umiejętności plastyczne/manualne, ale ćwiczy też operowanie związkami przyczynowo-skutkowymi.

Książka pełna skojarzeń

Taki rodzaj książki może powstać na bazie skojarzeń. Mogą znaleźć się tutaj ilustracje, wycinki
z gazet dotyczące różnych tematów np. wybranego kraju, miasta, skojarzenia odnoszące się do krajobrazu (tj. gór, morza) czy konkretnych zainteresowań, (tj. sportu, motoryzacji, bohaterów ulubionych bajek) wspomnień z wakacji, wyjazdu z rodziną. Dodatkowo mogą pojawić się tam elementy pocztówki, wycięte i naklejone kształty z rożnych tkanin, przedmioty np. muszelki, kamyki.

Jakie to emocje?

Zabawa polega na stworzeniu książki emocji. Jedna z osób rysuje jak wyobraża sobie daną emocje, druga zgaduje co to jest. Dodatkowo można pokazywać wybrane emocje co sprzyja lepszemu ich rozpoznawaniu.

Książka pełna ciepła

Warto zachęcać dzieci do wywoływania skojarzeń i tworzenia książeczek o ważnych uczuciach. Czym przejawia się miłość w codziennych sytuacjach? Co to jest dom? Kim jest przyjaciel? Co to jest i na czym polega dobroć? Ważne, by odnosić się do indywidualnych wspomnień i przykładów, dzięki czemu praca zyska osobisty wymiar.

Chowanie i szukanie

Dziecko tworzy książeczkę wypełnioną obrazkami. Czytelnik ma za zadanie odszukać na ilustracjach schowany przedmiot, roślinę zwierzę, policzyć ukryte myszki.

Dzieci mogą także tworzyć rożnego rodzaju przewodniki, książki kucharskie lub albumy np. podróżnicze czy przyrodnicze z wykorzystaniem materiałów naturalnych.

Literatura: (Szukasz inspiracji zajrzyj)

• K. Klimek-Michno, Zabawy z książką w przedszkolu, w domu i w szkole, Kraków 2018.

• M. Koziel-Nowak, Rok na wsi, Warszawa 2017.

• R. S. Berner, Lato na ulicy Czereśniowej, Warszawa 2012.

• M. Strzałkowska, Gdzie jest baranek? Warszawa 2009.

• W. Drabik, Szukaj Tofika, Kraków 2015.

• D. Gellener Myszka Warszawa 2016.

• L. Schneider, Mądra mysz. Zuzia idzie do przedszkola, Poznań 2008.

 

Opracowała:

Urszula Zaręba

Okres wakacyjny to szczególny czas dla całej rodziny. Właśnie w lipcu i sierpniu wielu z nas wyjeżdża na urlop, a dzieci  spędzają wakacje nad wodą, w górach, czy na koloniach. W wolnym, beztroskim  czasie nie możecie jednak zapominać o zasadach bezpieczeństwa.

Wakacje nad morzem: Nad wodą najbezpieczniej jest spędzać czas na plaży strzeżonej. Plaża strzeżona to taka, gdzie bezpieczeństwa pilnuje ratownik. Na takiej plaży zawsze powiewa flaga – biała lub czerwona. Biała flaga oznacza, że można się kąpać a flaga czerwona oznacza zakaz kąpieli, z powodu złych warunków, np. sztormu. Pamiętajcie, by wybierając się na plażę zabrać ze sobą czapkę, wodę do picia i krem z filtrem. 

 

Wakacje w górach:  W górach można poruszać się tylko wyznaczonymi do spacerów i wspinaczek szlakami. Pamiętajcie, że na górską wycieczkę nie można wybierać się podczas burzy. Należy też pamiętać o wygodnych butach, czapce na głowę w razie upału i pelerynie przeciwdeszczowej. I bardzo ważne -  nie można zapomnieć o wodzie do picia  i jedzeniu, gdyż na górskim szlaku nie zawsze spotkamy po drodze schronisko. Schronisko to takie miejsce, gdzie można odpocząć, coś zjeść a nawet przenocować.

 

Zachęcam wszystkich do obejrzenia ciekawego filmiku dla dzieci oraz zapoznaniu się z plakatami dotyczących bezpiecznych wakacji :

https://www.youtube.com/watch?v=YZOw6JvT5Ug&feature=emb_logo

                                                                                       Aleksandra Korytkowska

 

 

 

Huggy Wuggy (czyt. Hagi Łagi) uroczy stworek

czy bestia w ciele pluszaka?

 

Kim jest Huggy Wuggy dowiedziałam się od dzieci, które chętnie opowiadały mi oraz rówieśnikom czym jest ten stworek. Taki niebieski stworek, lubi się przytulać, fajny jest...Postanowiłam, że sama sprawdzę czym jest Huggy Wuggy.......opisy, które przeczytałam w internecie bardzo mnie zaniepokoiły.

Ta maskotka stała się hitem wśród coraz młodszych dzieci. Chociaż dzieci nie zdają sobie sprawy, dlaczego ich zabawka wygląda w ten sposób i skąd się wzięła, to jednak rodzice i pedagodzy powinni o tym wiedzieć.

Huggy Wuggy to niebieski stwór z wielką czerwoną paszczą i zakrwawionymi kłami z bijącej rekordy popularności gry komputerowej Poppy Playtime z gatunku surviwal horror. Gracz wciela się w niej w byłego pracownika firmy, który dziesięć lat po tajemniczym zniknięciu personelu odwiedza opuszczoną fabrykę zabawek, by sprawdzić, gdzie podziali się pracownicy. Spotyka tam rożne stwory w tym krwiożerczą bestię Huggy Wuggy. Wróg przytula, by zabić – do czego używa swoich groźnych, ostrych kłów. Chociaż gra przeznaczona jest dla osób powyżej 16 roku życia., to dzieci i nastolatkowie dobrze znają tę fikcyjna postać. Drastyczne filmiki są zamieszczane m.in. na YouTubie czy Tikoku w postaci animacji i są dostępne dla każdego.

Fragment z gry.

https://www.youtube.com/watch?v=9_G0AzNAxr8

Wiek przedszkolny dla dzieci to bardzo wrażliwy czas. Rozwija się nie tylko układ kostny, ale także nerwowy. Dziecko zaczyna rozumieć swoje emocje, kształtuje się wrażliwość, empatia. Postępuje nauka norm i zasad społecznych. Często dzieci jeszcze mają problem z rozróżnianiem fikcji od świata realnego. Miejmy także na uwadze fakt, iż dzieci uczą się (zdobywają nowe umiejętności), poprzez naśladowanie i eksperymentowanie. Dostarczanie wielu bodźców promujących agresywne i brutalne zachowania mogą zaburzać prawidłowy rozwój emocjonalny. Treści te mogą wywoływać senne koszmary i lęki. W przyszłości mogą wywołać zaburzenia psychiczne czy seksualne.

Kontrolujmy treści, które docierają do naszych dzieci. Pozwólmy im się prawidłowo rozwijać. Nie niszczmy ich świata. Chrońmy je przed tym przed czym chronić możemy, dopóki nie będą w stanie ochronić się sami. Uczmy dzieci mądrego korzystania z wysokich technologii i wykorzystywania do pożytecznych celów.

Opracowała:

Urszula Zaręba

Źródła:

 

1. https://www.youtube.com/watch?v=9_G0AzNAxr8

2. https://www.facebook.com/PrzystanElfowZabki/posts/5022073864512534

2. https://kobieta.interia.pl/zycie-i-styl/news-nowa-zabawa-w-zabijanie-nie-pozwol-dziecku-na-gre-w-huggy-wu,nId,6019645?fbclid=IwAR1nFtpL9_Ar3_xytmF8OKIjS01pyUZ4gcdLVToJmpq7pm0qW07SwfkW7kQ

3. https://www.ofeminin.pl/dziecko/mam-dziecko/przytula-by-zabijac-przed-ta-zabawka-ostrzegaja-przedszkola/tlv3kfc?utm_source=facebook_extra&utm_medium=social&utm_campaign=Facebook_vertical&utm_term=autor_1&fbclid=IwAR0V2E2YWLAuziuLYkAAjN7eEfacYYW4fc8TZQRtnRrPKDeew7tuiV26vCI

4. https://dziennikbaltycki.pl/huggy-wuggy-to-nowy-hit-wsrod-dzieci-psychologowie-nie-kupujcie-tego-dzieciom-to-esencja-czystego-zla/ar/c1-16354383

5. https://www.eurogamer.pl/dzieci-wariuja-na-punkcie-morderczego-pluszaka-z-gry-horroru-przedszkola-ostrzegaja-rodzicow

6. https://gloswielkopolski.pl/upiorny-pluszak-huggy-wuggy-poluje-na-przedszkolakow-i-trafia-na-torty/ar/c5-16350997

 

 

 

 

 

 

 

 

            Rozwijanie sprawności manualnej u dzieci

                           Opracowała Monika Zaręba

Co to jest sprawność manualna? Najogólniej można powiedzieć, że jest to sprawność ruchowa rąk dotycząca czynności takich jak pisanie, rysowanie, wycinanie, wiązanie, zapinanie itp. W miarę rozwoju dziecka jego sprawność manualna wzrasta. Ruchy stają się szybsze, dokładniejsze, bardziej precyzyjne.

PAMIĘTAJMY!!!

Na rozwój manualny wpływa ogólny rozwój fizyczny dziecka. Nie zabraniajmy, więc mu biegania, wspinania się, czołgania, czy jazdy rowerkiem, na hulajnodze. Motorykę trzeba rozwijać. Rozwój motoryki jest bardzo istotny dla prawidłowej sprawności fizycznej, a także ogólnego funkcjonowania dziecka. Jeśli przebiega bez zakłóceń jest doskonalą podstawą do nauki pisania i czytania, koncentracji, orientacji przestrzennej, koordynacji wzrokowo-ruchowej. Motoryka nie jest nam dana z urodzeniem. Musimy ją rozwijać i usprawniać poprzez nieustanny, swobodny ruch i działania sterowane, dzięki którym poprawia się sprawność ruchowa ciała. Aby prawidłowo stymulować rozwój ruchowy dziecka należy pamiętać, że priorytetem jest motoryka duża, czyli rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej, dopiero później należy przejść do rozwoju motoryki małej. Należy więc pamiętać, że aby dziecko mogło poprawnie wykonywać złożone ruchy motoryki małej (rysowanie, pisanie), powinno najpierw dobrze opanować proste ruchy z zakresu motoryki dużej (wszechstronna aktywność ruchowa)!

Bardzo ważnym elementem w nabieraniu płynności ruchów jest samoobsługa dziecka: wiązanie butów, zapinanie guzików. Budowanie, lepienie, majsterkowanie, wycinanie to również baza do usprawniania precyzji rąk. Głównym celem ćwiczeń sprawności manualnej jest usprawnianie motoryki rąk tzn. płynności, elastyczności i precyzji ruchów zwłaszcza mięśni dłoni, palców i nadgarstka, rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej niezbędnej przy nauce pisania, kształcenie systematyczności i wytrwałości w pracy. Tylko poprzez systematyczne, stopniowe i przemienne wykonywanie szeregu ćwiczeń, dziecko osiąga taki poziom sprawności manualnej, który pozwala mu dobrze funkcjonować. Przy obniżeniu sprawności manualnej obserwuje się: późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą (ubierania się, zapinania guzików, wiązania sznurowadeł), trudności w posługiwaniu się nożyczkami i obniżoną sprawność grafomotoryczną.

!!! UWAGA RODZICE !!!

Nie każde dziecko lubi rysować, kolorować, kreślić szlaczki czy znaki litero-podobne… Zanim przystąpimy więc do zadań typowo związanych z pismem, warto zastosować ćwiczenia ruchowe i zabawy, które pomogą dziecku rozładować zbyt duże napięcie mięśni i będą dobrą rozgrzewką przed zadaniami typu kartka-ołówek.

Ćwiczenia usprawniające manualnie

1. Zabawy konstrukcyjne, układanie i rzucanie

• z koralików, klocków (dużych, małych): mebli, pojazdów, drzew, budowli, figur

• z patyczków: płotów, drabin, domów

• z tasiemki: figur geometrycznych

• z elementów mozaiki geometrycznej: postaci ludzi i zwierząt

• z różnorodnych materiałów i elementów układanie scenek: z liści, owoców, kory

• przybijanie według wzoru

• układanki magnetyczne

• rzucanie i łapanie piłek różnej wielkości, wykonanych z różnych materiałów

• rzucanie do celu piłek różnej wielkości, obręczy, woreczków

2. Lepienie

• zachęcanie do zabaw plasteliną, ciastoliną, masą solną, gliną

• wałkowanie cienkich wałków i obwodzenie nimi narysowanych przedmiotów, figur

• układanie z wałeczków plasteliny różnych kształtów

• lepienie z plasteliny różnych form przestrzennych

• ozdabianie tekturowych talerzyków elementami z plasteliny

• ugniatanie plasteliny i zapełnianie nią powierzchni narysowanych figur geometrycznych

 

3. Wycinanie

• cięcie papieru

• cięcie papieru wzdłuż narysowanej linii prostej

• cięcie bez narysowanej linii – na zasadzie linii równoległej do brzegu papieru

• cięcie pasków papieru jednakowej szerokości (płoty, drabinki)

• cięcie wzdłuż linii falującej

• wycinanie figur: kwadratów, prostokątów, trójkątów

• wycinanie dużych i małych kół

• wycinanie po śladzie

• rozcinanie na części obrazków do składania

4. Malowanie

• malowanie jednocześnie obydwiema rękami na dużym arkuszu papieru, przypiętym w pionie lub położonym w  poziomie

• malowanie palcem na całej powierzchni kartki różnokolorowych linii poziomych i pionowych

• malowanie pędzlem linii prostych, splatanych nici, kłębuszków

• zamalowywanie pól między liniami poziomymi

• malowanie krótkich pionowych kresek, linii falujących, linii spiralnych, kółek w kółkach od największego do najmniejszego

• zamalowywanie farbami, flamastrami powierzchni konturów

• malowanie wspólnie z rodzicem na dużym arkuszu papieru planu miasta z ulicami po których będą mogły jeździć samochody zabawki

 

Rozwijanie sprawności manualnej to także rysowanie, wyszywanie czy rozmaite ćwiczenia graficzne.

5. Rysowanie

• wodzenie palcem po wzorze pod kontrolą wzroku

• rysowanie grubymi flamastrami, kredkami na dużych powierzchniach zawieszonych w pozycji pionowej

• kolorowanie obrazka

6. Wydzieranie i stemplowanie

• wykorzystywanie materiałów o różnej strukturze i różnym stopniu trudności rwania

• zachęcanie do podejmowania prób rwania materiału na części (duże, małe)

• wydzierania łatwych kształtów: piłki, baloniki, domki, namioty

• stemplowanie gotowymi stemplami połączone z malowaniem

• tworzenie obrazków z odciskanych stempli na całej powierzchni kartki

• stemplowanie różnymi przedmiotami, pozostawiającymi ślady (np. korki, nakrętki,

warzywa)

7. Wyszywanie

• wyszywanie na tekturze, wyszywanki bez igły

• chwytanie drobnych przedmiotów – zbieranie klocków, koralików

• nawlekanie dużych (następnie coraz mniejszych) korali, makaronu, guzików na sznurek, drut

• układanie klocków w jednej linii ( tworzenie prostych układów rytmicznych)

• przypinanie klamerek do tektury

• zbieranie i wrzucanie drobnych elementów do pojemników

• piętrzenie i segregowanie klocków, zabawek

• ugniatanie obiema rękami, jedną ręką – raz lewą raz prawą kul z papieru, bibuły

• składanie papieru

8. Ćwiczenia graficzne

• wyrabianie precyzji w czasie rysowania po śladzie, według wzoru, samodzielnie linii: poziomych, pionowych, ukośnych, kolistych, falistych, łamanych, kształtów prostych i złożonych

• łączenie liniami zaznaczonych punktów

• obrysowanie dłoni i stóp- przy użyciu narzędzia np. kredy lub ołówka, obrysowywanie przedmiotów

• rysowanie według gotowych szablonów- czyli wzdłuż ścianek otworów gotowych plastikowych szablonów

• kopiowanie przez kalkę techniczną

• rysowanie szlaczków i kształtów literopodobnych po śladzie, według wzoru, samodzielnie

Do wykonywania ćwiczeń graficznych warto podsuwać dziecku rozmaite narzędzia wymagające zróżnicowania siły nacisku: lekkiego (kreda, węgiel rysunkowy, pędzelki, cienkie mazaki) i silnego (kredki woskowe, gruby mazak, ołówek, kredki). Niezbędne jest, aby Rodzice zwracali uwagę na prawidłowy chwyt narzędzi pisarskich oraz  sposób i kierunek kreślenia: linii pionowych: z góry na dół, linii poziomych: od lewej do prawej.

Warto pamiętać, by nie wyręczać dziecka w wykonywaniu rozmaitych czynności i jak najczęściej chwalić.

Uwaga Rodzice!

Nie wyręczajcie ciągle dziecka, nie pospieszajcie, dajcie czas na zrobienie danej czynności, nie podsuwajcie mu bezustannie gotowych rozwiązań i podpowiedzi. Starajcie się dać dziecku możliwość wykonania pewnych zadań, pełnienia ról i przeżywania z tego powodu satysfakcji. Chwalcie dziecko, nagradzajcie je słownie. Pozwólcie mu się ubrudzić, doświadczać, nie bójcie się dać w rękę igły czy innych narzędzi (oczywiście pod nadzorem), bądźcie przy nich i bądźcie towarzyszami ich zabaw !!!

 

„Pomóż mi zrobić to samemu”. Niech to hasło Marii Montesorii przyświeca Wam każdego dnia ! Dużo cierpliwości życzę każdemu z Was !!

 

LITERATURA:

1. Bogdanowicz M., Przygotowanie do nauki pisania, ćwiczenia grafomotoryczne wg Hany Tymichowej, Harmonia, Gdańsk 2015.

2. Dmochowska M., Zanim dziecko zacznie pisać, WSiP, Warszawa 1991.

3. Gruszczyk-Kolczyńska E. i Zielińska E., Wspomaganie rozwoju umysłowego czterolatków i pięciolatków. Książka dla rodziców, terapeutów i nauczycieli przedszkola, WSiP, Warszawa 2004.

4. Ratajek A., Niska sprawność grafomotoryczna problemem całego życia, w Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne, 2011, t. 20.

5. Sąsiadek K., Zabawy paluszkowe, Media Rodzina, Poznań 2005.

 

 

ROZWÓJ DZIECKA 6- LETNIEGO - umiejętności, sprawności, cechy charakterystyczne - Iwona Marcinkowska

 

Charakterystyka

 

Szósty rok życia kończy średnie dzieciństwo (wiek przedszkolny) a rozpoczyna późne (młodszy wiek szkolny). Sześciolatek przekształca dotychczasową aktywność z głównie spontanicznej i zdominowanej przez zabawę, w system działań sterowanych przez stałe zadania, obowiązki i normy społeczne. Rozwój i integracja funkcji psychicznych umożliwia dostosowanie się do nowych sytuacji, zadań i wymagań. 

         Okres ten niesie ze sobą wiele nowych zadań rozwojowych, które dziecko musi zrealizować, a do najważniejszych niewątpliwie należy przygotowanie do obowiązku szkolnego. Dlatego też czas poświęcony sześciolatkowi jest czasem zaoszczędzonym w przyszłości na wizyty u specjalistów.

CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU DZIECKA 6-LETNIEGO

ROZWÓJ SOMATYCZNY I AKTYWNOŚĆ RUCHOWA

1.Rozwój fizyczny:

Pod koniec okresu średniego dzieciństwa dziecku zaczynają wypadać zęby mleczne. Zmiany dotyczące wzrostu i wagi ciała nie są już tak intensywne jak w poprzednim okresie. W 6 roku życia dziecko osiąga wzrost: dziewczynki - 116,1 cm, chłopcy - 117,8 cm; oraz masę ciała: dziewczynki - 20,9 kg, chłopcy - 21,8 kg. Sylwetka dziecka sześcioletniego staje się bardziej proporcjonalna.

Wzmacnia się kościec i muskulatura, ustalają się naturalne krzywizny kręgosłupa, wzrasta sprawność narządów wewnętrznych – np. płuca wykonują ok. 23 oddechów na minutę (u dorosłego – 16). Rozwija się układ nerwowy, zwiększa się masa mózgu – w tym wieku najszybciej rosną płaty czołowe, wpływające na funkcje kory oraz czynności orientacyjne. Przewód pokarmowy jest w pełni sprawny, choć apetyt może być zmienny. W diecie ważne są takie składniki, jak: białko, sole mineralne i witaminy. Dziecko w tym wieku zaczyna tracić mleczne zęby i pojawiają się pierwsze zęby stałe.

Wydłużają się nogi, tułów uzyskuje kształt trójkąta zwróconego podstawą ku górze, zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej, dziecko smukleje.

Rozwój narządów wewnętrznych w tym okresie polega zarówno na rozwoju samych narządów, jak i synchronizacji między ich wielkością i masą ciała. Serce i płuca pracują wydajniej, im starsze dziecko, tym mniejsza liczba oddechów na minutę (u sześciolatka - 23).

2.Rozwój motoryczny: 

Ruchy dziecka stają się coraz bardziej skoordynowane, celowe, dokładniejsze i szybsze, zmniejsza się napięcie mięśniowe. Wzrasta umiejętność utrzymania równowagi. Następuje rozwój umiejętności posługiwania się narzędziami i przedmiotami codziennego użytku (podczas jedzenia, ubierania się, mycia). Poprawia się nie tylko czynność poruszania czy biegania, ale także wykonywania precyzyjnych działań – rzucanie, chwytanie, nawlekanie korali, wiązanie sznurowadeł. Dziecko staje się bardziej samodzielne.

Wiek od 4 - 8 lat nazywany jest "złotym wiekiem motoryczności". Dzięki dojrzewaniu ośrodkowego układu nerwowego następuje doskonalenie ruchów, i to nie tylko prostych ale i złożonych. Sześcioletnie dziecko wykonuje swobodne naturalne ruchy jak chód, bieg, skok; opanowuje kombinacje czynności ruchowych takich jak bieg i skok, bieg i kopnięcie piłki, chwyt i rzut piłka. Zwykle opanowuje kilka czynności ruchowych jednocześnie. Uczy się jeździć na łyżwach, rolkach, rowerze, tańczyć, pływać, wspinać na drzewa. Duża potrzeba ruchu zwana także "głodem ruchu", powoduje że dziecko jest bardzo ruchliwe. Dziecko w tym wieku zwraca coraz częściej uwagę na efekt własnych działań i przeżywa radość z osiągnięć ruchowych. Sukcesy zaś skłaniają do wielokrotnego powtarzania czynności sprawiającej przyjemność, co sprzyja uczeniu się ruchów. Ważną rolę odgrywają wzorce z otoczenia dziecka.

Kulturowe uwarunkowania wzmacniają także zaznaczające się w tym okresie zróżnicowanie ruchów związane z płcią. Chłopcy uzyskują lepsze niż dziewczynki wyniki w czynnościach, które wymagają większej energii i siły (bieganie, skakanie w dal, rzucanie piłką, kopanie). Dziewczynki zaś przewyższają chłopców w sprawnościach motorycznych, które wymagają większej równowagi i rytmiczności (np. skakanie na skakance) oraz precyzji (rysowanie i pisanie).

Rozwija się harmonia, płynność i rytmiczność ruchów oraz siła. Sześciolatek jest samodzielny przy ubieraniu i rozbieraniu, załatwianiu potrzeb fizjologicznych, jedzeniu, wiązaniu sznurowadeł, czy zapinanie guzików. Należy jednak zaznaczyć iż dorośli mają umożliwiać im ćwiczenie, a nie wyręczać przy każdej okazji. Przy rysowaniu stosuje schematy przedmiotów i człowieka oraz potrafi skomponować rysunek przedstawiający wiele obiektów (B. Harwas-Napierała, 2003). 

PROCESY POZNAWCZE

Dziecko w tym wieku jest w stanie śledzić wzrokiem poruszającą się piłkę i chwytać ją. Potrafią rozpoznawać kilka kształtów geometrycznych i kilka liter alfabetu. Potrafią także wyodrębnić przedmiot uwikłany w nową konfigurację i rozpoznać go na podstawie analizy jego kształtu.

Różnicuje litery, chociaż niektóre sprawiają im trudności szczególnie te do siebie podobne, np. E, F, M, W; oraz litery będące zwierciadlanymi odbiciami innych, np. p, g, d, b. Wiele dzieci w tym okresie pisze je w lustrzanym odbiciu. Dopiero aktywne uczenie się czytania pomaga dzieciom zaobserwować różnicujące cechy każdej litery.

Większość dzieci 6-cio letnich kopiuje kwadrat i przerysowuje trójkąt. Sześciolatek rozpoznaje i różnicuje prawidłowo kształty konkretnych przedmiotów, figur geometrycznych pojedynczych i złożone z nich całości. Trudności mogą pojawić się w zadaniach które wymagają wyższego poziomu analizy i syntezy wzrokowej np. z materiałem abstrakcyjnym, jakim są litery i wyrazy, a także odpowiadające im dzwięki głoski i słowa. Są one wynikiem braku doświadczeń w zakresie operowania symbolami.

Wzrasta zdolność rozróżniania barw i odcieni barwnych. Dzieci opanowują nazwy kolorów i poprawnie stosują je w odniesieniu do barw podstawowych. Umiejętność identyfikowania, słuchowego rozróżniania dźwięków mowy (fonemów) i słów dzięki dostrzeganiu cech odróżniających jedną głoskę od drugiej (np. bar - bal) przy jednoczesnym utożsamianiu różnych wymówień i cech głoski (np. szeptem - głośno, niskim - wysokim głosem) zwana jest słuchem fonematycznym. Stanowi on podstawę opanowania umiejętności czytania i pisania. Łatwe do wymawiania są dla dziecka słowa złożone z występujących zamiennie po sobie spółgłosek i samogłosek (tata, dom, Agata). Do 6 roku życia dziecku może sprawiać trudność wymawianie wyrazów zawierających dwie spółgłoski występujące po, co prowadzi często do opuszczania jednej z nich (np. trawa - tawa). Dopiero dzieci w 6 roku życia zaczynają coraz lepiej wymawiać słowa zawierające zbitki trzech spółgłosek (np. zgrzyt).

W 6 roku życia większość dzieci rozpoczyna proces nauki czytania i pisania. Do opanowania tej sztuki służą pewne zdolności percepcyjne. Ich rozwijaniu służą rozmaite zabawy wymagające wizualnego różnicowania obiektów (np. według kształtu, wielkości i koloru), co stanowi do różnicowania liter i słów (B. Harwas-Napierała, 2003).

3.Percepcja wzrokowa: 

Jest to zdolność rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz umiejętność interpretowania tych bodźców poprzez powiązanie ich z wcześniejszym doświadczeniem (za B. J. Wadsworth, 1998). Pod koniec wieku przedszkolnego (6 - 7 rok życia) reprodukowane są wzory, których odtworzenie wymaga wykrywania i ustalania wzajemnych związków między figurami. U dzieci 6 - 7 letnich ruchy oczu kopiują i modelują formę przedmiotów i ich rozmiary. W tym czasie fiksacje, czyli fazy, w których oko jest nieruchome ulegają znacznej redukcji. Dopiero w starszym wieku przedszkolnym zanika tendencja do manipulowania na rzecz wnikliwego oglądu wzrokowego. Świadczy to o tym że dzieci wkraczają w stadium właściwej, tj. analitycznej percepcji wzrokowej.

Prawidłowa percepcja liter wymaga dokładnego spostrzegania i różnicowania kształtów, ale też rejestracji położenia przestrzennego liter wobec siebie oraz usytuowania elementów wewnątrz liter. Te umiejętności kształtują się wraz z rozwojem dzieci - gdy uczą się odróżniać przedmioty oraz rejestrować ich położenie i przemieszczanie w przestrzeni. Już w wieku przedszkolnym dzieci potrafią wyróżniać cechy przestrzenne i uświadamiać je sobie jako odrębne cechy przedmiotów.

Początkowo orientacja przestrzenna jest ściśle związana z własnym ciałem, określaniem świadomym stron ciała, a potem dopiero tę znajomość może dziecko przenieść na zewnątrz otoczenia ( M. Cackowska, 1984). Dziecko operuje odpowiednimi zwrotami określającymi kierunki przestrzenne m. in. z przodu, z tyłu, w górze, na dole, itd.

Rozwój percepcji wzrokowej stymulują bodźce zewnętrzne i wewnętrzne. Do pierwszych zaliczamy warunki środowiskowe m. in.: rodziną grupę rówieśniczą, natomiast wewnętrzne bodźce to m. in.: stan zdrowia dziecka, czyli funkcjonowanie układu nerwowego, sprawność analizatora wzrokowego oraz receptora tj. oka.

4. Percepcja słuchowa: 

Utożsamiana jest często ze słuchem mównym, składa się z trzech rodzajów słuchu:

1. słuch fizyczny - w literaturze, zwany też fizjologicznym, pozwala na odbieranie wrażeń słuchowych w ogóle;
2. słuch muzyczny - czyli zdolność rozpoznawania jakości dźwięków, ich wysokości, zgodności i niezgodności;
3. słuch fonematyczny - od fonem - oznacza psychiczny odpowiednik głoski jako elementu języka, umożliwia rozróżniać dzwięki artykulacyjne w mowie (J. Malendowicz, 1978).

W nauce pisania i czytania ważną rolę odgrywa słuch fonematyczny przy poznawaniu dźwięków, których brzmienie odpowiada odpowiednim literom. Gdy jest dobrze rozwinięty słuch fonematyczny to wtedy możemy mówić o rozwoju operacji świadomej analizy i syntezy słuchowej. Obejmują one następujące umiejętności:

-   wydzielanie zdań z wypowiedzi, wyrazów w zdaniach, a także sylab i głosek w wyrazach,

-   odróżnianie głosek o zbliżonych cechach,

-   syntezę głosek według wymaganej kolejności,

-   przyporządkowanie znaczeń słowom i zdaniom (M. Cackowska, 1984).

5. Rozwój poznawczy:

Dziecko 6-letnie jest radosne, aktywne i ciekawe świata. Procesy poznawcze takie, jak uwaga i myślenie związane są raczej z działaniem i mają charakter impulsywny.

      

• Uwaga i spostrzeganie – widoczna jest większa dowolność, celowość, łatwiej skupić się na czymś proponowanym, choć dziecko nadal reaguje na bodźce zewnętrzne. Na kształtowanie uwagi dowolnej wpływają stawiane przez dorosłych zadania, gry wymagające przyswojenia zasad. Wraz z rozwojem uwagi, wzrasta również dokładność i celowość spostrzeżeń. Narządy zmysłów są już ukształtowane, ale rozwijają się analizatory wzrokowe, słuchowe, dotykowe i kinestetyczne.

• Wyobraźnia – spostrzeżenia zostają zapamiętane, co umożliwia tworzenie wyobrażeń. Zdobywanie wielozmysłowych doświadczeń, a także przeżycia emocjonalne pobudzają wyobraźnię, która jest ważnym czynnikiem w rozwoju myślenia, uczuciowości i kreatywności.

• Pamięć – polega na gromadzeniu doświadczeń zmysłowych, w tym wieku opiera się głównie na działaniu konkretno – obrazowym, a więc obejmuje spostrzeżenia i wyobrażenia, które muszą być właściwie rozpoznane, aby mogły być później przypomniane i wykorzystane. Natomiast wraz z rozwojem mowy i myślenia, rozwija się pamięć słowna. Poszerza się także pojemność pamięci. Pamięć dowolną rozwijają gry wymagające zapamiętania zasad, a także uczenie się wierszy i piosenek. 

  Zdolności pamięciowe dzieci w tym okresie znacznie się zmieniają. Zmiany te dotyczą: wzrostu pojemności pamięci, powiększania się wiedzy o przedmiotach, które próbuje się zapamiętać, pojawienia się skutecznych strategii zapamiętywania, pojawiania się zdolności do myślenia o własnych procesach pamięciowych. Pod koniec wieku przedszkolnego obserwuje się u dzieci początki pamięci dowolnej. Pojawia się chęć przypominania sobie czegoś w toku konkretnych działań, zamiar zapamiętania i wyuczenia się na pamięć. W wieku przedszkolnym rozwijają się pamięć świeża, inaczej bezpośrednia i pamięć trwała, dzięki której kształtują się doświadczenia dzieci. W tym okresie życia dzieci nie mają wyćwiczonej i w pełni wykształconej pamięci słowno logicznej. Mogą zapamiętać wiersz, piosenkę mechanicznie lub z pomocą materiału obrazowego oraz czynności ruchowych i manipulacyjnych, ale nie potrafią ująć stosunków logicznych między treściami tekstu.

  Trwałość pamięci, wierność, pojemność i gotowość kształtują się między 3 a 7 rokiem życia i później w wieku szkolnym.

  Pojemność pamięci - większość dzieci w 6 roku życia jest zdolna do odtworzenia szeregu złożonego z 6 cyfr. Zmiana pojemności dziecięcej pamięci wiąże się z szybszym zachodzeniem operacji umysłowych, oraz dojrzewaniem mózgu. Wzrost szybkości przebiegu procesów umysłowych u starszych dzieci sprawia, że mogą one wykonać w tym samym czasie więcej operacji poznawczych niż dzieci młodsze, a zatem ich efektywność intelektualna jest większa. Podane do zapamiętania informacje są lepiej zapamiętywane, jeśli mogą zostać powiązane z już posiadanymi (M. Przetacznik-Gierowska, 1992).

• Myślenie – wyróżniamy tutaj myślenie konkretne (oparte na spostrzeżeniach, zmysłowo – ruchowe, czynnościowe oraz oparte na wyobrażeniach, konkretno – obrazowe), a także abstrakcyjne (oparte na mowie). W wieku 6 lat myślenie przechodzi na poziom konkretno – wyobrażeniowy. Myśli dziecka mogą dotyczyć nie tylko tego, co dzieje się w danej chwili, ale także tego, co było lub ma nastąpić, o ile znalazło się to w jego obszarze doświadczeń. Zasób pojęciowy umożliwiający przechodzenie na poziom myślenia abstrakcyjnego zależny jest od indywidualnych predyspozycji oraz uwarunkowań środowiskowych. Dzieci uczą się pojęcia liczby, kształtu, wielkości, a także terminów odnoszących się do pojęć związanych z orientacją w czasie i przestrzeni. Dzieci w tym wieku są zdolne do wnioskowania, rzadziej uzasadniania. Pod wpływem działań, rozumowanie staje się bardziej logiczne, jeśli treść myślenia nie wykracza poza obszar wiedzy dziecka. 

  Podstawowymi czynnościami myślowymi dziecka są: porównywanie, szeregowanie, klasyfikowanie:

  - Szeregowanie: sześciolatek wykonuje już doskonalszą formę szeregowania zwaną szeregowaniem systematycznym. Jest ona dominującym sposobem rozwiązywania zadań wymagających grupowania elementów wg, uporządkowanych różnic między nimi.

  - Klasyfikowanie: polega na grupowaniu przedmiotów wg ich równoważników. Wykrywanie podobieństw między elementami zbioru jest czynnością umysłową trudniejszą od wynajdywania różnic.

  - Porównywanie obiektów prowadzi początkowo do wykrywania różnicujących je cech, do przeciwstawiania ich sobie. Proces ten rozpoczyna czynności szeregowania (M. Przetacznik- Gierowska, 1992).

• Mowa – jest żywa, naturalna, często niepoprawna gramatycznie i chaotyczna, wzbogacona o mimikę i gestykulację, modulacja głosu także nie jest jeszcze ukształtowana. Występuje mowa konkretno – obrazowa, ale wybiega poza aktualne działanie dziecka. Staje się bardziej komunikatywna i uspołeczniona. Dzieci w tym wieku chętnie mówią o sobie i najbliższym otoczeniu, ale rozwijają też umiejętność prowadzenia rozmów. Rozwija się zasób słów używanych (mowa czynna) oraz rozumianych przez dziecko (mowa bierna). Poszerza się umiejętność budowania zdań. 

  W wieku od 6 do 7 lat, dzieci posługują się już swobodnie mową potoczną, zależną i niezależną i porozumiewają się bez trudu z innymi ludźmi. Pod koniec wieku przedszkolnego mowa staje się mową kontekstową - ścisłą, wiązaną. Dzieci tworzą wypowiedzi zrozumiałe w swej strukturze językowej, we wzajemnych związkach między słowami.

  Rozwój mowy uzależniony jest między innymi od:

  -   prawidłowej budowy i funkcji aparatu artykulacyjnego i słuchowego oraz odpowiadających im struktur w korze mózgowej;

  -   warunków środowiskowo - wychowawczych;

  -   towarzyszących w rozwoju dziecka prawidłowych wzorców lub ich brak;

  -   wytwarzanie u dzieci potrzeby mówienia - atmosfera emocjonalna w środowisku rozwoju, prawidłowe związki uczuciowe z najbliższym otoczeniem dziecka.

  U dzieci sześcioletnich w przypadku zaburzeń wymowy (błędnego wymawiania określonych głosek s, z, sz, cz, dz, r,) konieczna jest porada specjalistyczna i ćwiczenia logopedyczne (M. Dunin- Wasowicz, 1977).

6.      Rozwój emocjonalny:

Ta sfera związana jest z własnymi uczuciami i potrzebami, ale także rozwija się zdolność dostrzegania uczuć i potrzeb drugiej osoby. Kształtuje się rozumienie norm, a także umiejętność reagowania i wyrażania własnych emocji. Zwiększa się rola bodźców słownych, a nie tylko konkretnych. Doświadczenia związane są z rozwojem życia społecznego – kontakt z rówieśnikami, dorosłymi, przyrodą, słuchanie bajek, piosenek, śpiew i taniec. W tym okresie rozwija się także uczucie strachu, na co wpływ ma wyobraźnia i sugestywność dzieci. 

Sześciolatek doskonale rozumie emocje własne i innych osób. Reguluje ekspresje własnych emocji. Umie mówić o przeżyciach. Potrafi ocenić przyczyny reakcji emocjonalnych oraz przewidzieć zachowania związane z wyrażanymi przez inne osoby emocjami. Nabywa procedur zaradczych, które pozwalają mu manipulować przeżyciami innych osób. Rozwijają się uczucia związane z samoocena (np. duma).

7. Rozwój społeczny: 

W wieku 6 lat dziecko funkcjonuje w rówieśniczej grupie w przedszkolu lub szkole, gdzie uczy się współżycia i współdziałania. Próbuje zrozumieć normy obowiązujące, a także stara się do nich dostosować. Zachowanie dziecka nadal związane jest z jego własnymi pobudkami, ale motywy działania stają się bardziej społeczne – rozumienie konsekwencji (nagroda, kara). W relacjach społecznych dochodzi też do konfliktów, podczas których dzieci uczą się rozwiązywania problemów. Potrafi już ocenić co jest właściwe, a co nie, ale nie kontroluje świadomie swego postępowania i nie potrafi jeszcze przewidzieć skutków własnego postępowania, jeśli nie kojarzy się z dawnym doświadczeniem. W tym wieku potrafią już nawiązywać bardziej trwałe przyjaźnie. 

W zabawie dziecko poznaje role społeczne, nawiązuje interakcje z rówieśnikami, uczy się reguł zachowania i jak ich przestrzegać. Tworzą się pierwsze dziecięce przyjaźnie. Rozwijają się prospołeczne zachowania (np. empatia). Jednocześnie występują zachowania negatywne (np. agresja); z wiekiem agresja fizyczna ustępuje miejsca agresji werbalnej.

Rozwija się osobowość dziecka, wyznaczona jest nie tylko przez cechy temperamentalne. Ustala się tożsamość płciowa. Dziecko staje się zdolne do samokontroli, co przejawia się w powstrzymywaniu od natychmiastowego działania i ujawniania emocji, planowania, dostosowywania do poleceń, próśb i norm kulturowych. Rozwija się obraz własnej osoby, w którym obok konkretnych sądów opisowych pojawia się samoocena (B. Harwas-Napierała, 2003).

8.Dojrzałość szkolna:

To poziom rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego umożliwiającego podjęcia nauki w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Dojrzałość ta zależy od czynników biologicznych (indywidualne predyspozycje dziecka), a także środowiska i oddziaływań wychowawczych, a więc od dotychczasowych doświadczeń (czy i w jaki sposób zapewniano dziecku potrzeby poznawcze i emocjonalne, czy miało okazję rozwijać się społecznie w grupie rówieśniczej, czy stawiano mu wymagania stosowne do jego możliwości).

Dziecko powinno posiadać sprawność manualną i prawidłową koordynację wzrokowo – ruchową. Pod względem emocjonalno – społecznym powinno nawiązywać kontakty i podporządkować się zasadom, właściwie radzić sobie z emocjami. Powinno wykazywać się samodzielnością, a także być nastawionym nie tylko na własne potrzeby, ale liczyć się z potrzebami i uczuciami innych. Ważne jest, aby umiało reagować na polecenia kierowane do grupy. Dziecko powinno orientować się w otoczeniu, w którym żyje. Rozwinięta powinna być motywacja wewnętrzna do poznawania i uczenia się.

W okresie późnego dzieciństwa szkoła staje się dla dziecka środowiskiem, w którym nabywa ono wiele nowych umiejętności. Aby sprostać oczekiwaniom szkolnym, dziecko musi osiągnąć odpowiedni poziom dojrzałości szkolnej. Przyjmuje się, że dziecko dojrzałe do podjęcia nauki w szkole, to takie, które (za: Przetacznik- Gierowska, Makiello-Jarza 1985):

1)  jest dostatecznie rozwinięte fizycznie i ruchowo, zwłaszcza w zakresie precyzyjnych ruchów rąk i palców;

2)  posiada dobrą orientację w otoczeniu oraz określony zasób wiedzy ogólnej o świecie; 

3)  posiada na tyle rozwinięte zdolności komunikacyjne, aby móc porozumiewać się w sposób zrozumiały dla rozmówcy (zarówno dorosłego jak i rówieśnika);

4)  potrafi działać intencjonalnie, tzn. podejmuje celowe czynności i wykonuje je do końca;

5)  jest uspołecznione w stopniu pozwalającym na zgodne i przyjazne współdziałanie z rówieśnikami, liczenie się z chęciami i życzeniami innych oraz wykonywanie poleceń kierowanych przez dorosłych do całej grupy;

6)  jest na tyle dojrzałe emocjonalnie, aby rozstać się z matką na czas pobytu w szkole oraz kontrolować doświadczane emocje (lęk, złość i inne) nie uzewnętrzniając ich w sposób zbyt gwałtowny.

Szósty rok życia rozpoczyna okres pracowitości, to czas dość trudny w życiu dziecka. Jest to etap kiedy dziecko zaczyna odczuwać satysfakcje z tego że staje się uczniem, odkrywa przed sobą nowy świat. Ale jednocześnie zauważa, że chwile beztroskiego dzieciństwa nieuchronnie uciekają, rodzi się przed nim nowa rzeczywistość, w której będzie musiał nauczyć się funkcjonować.

        

OPIS UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA - 5 - 6 ROK ŻYCIA

 1.      Duża motoryka:

• Potrafi w biegu zmienić kierunek

• Potrafi ustać na jednej nodze 15 sekund

• Potrafi skoczyć na jednej nodze 5 razy

• Potrafi skoczyć do przodu lub do tyłu obiema nogami bez utraty równowagi

• Potrafi przejść na palcach 3 metry nie dotykając podłogi

• Potrafi wchodzić po schodach i zejść z nich stąpając na przemian bez trzymania poręczy

• Potrafi wspiąć się na drabinkę i zejść z niej

• Potrafi zrobić 10 „żabek” bez zatrzymania i utraty równowagi

 

2.      Mała motoryka:

• Potrafi ciąć papier nożyczkami

• Potrafi skleić dwa elementy klejem lub taśmą klejącą

• Potrafi nawlec na nitkę koraliki

• Łączy klocki, buduje z nich

• Potrafi obrać banan i mandarynkę ze skórki

• Przypina klamerkami chustkę do sznurka

• Potrafi siekać nożem jarzyny

• Nakręca nakrętkę na dużą śrubkę lub na butelkę

(Kielin J., Profil osiągnięć ucznia. Przewodnik dla nauczycieli i terapeutów z placówek specjalnych, GWP, Gdańsk 2009)

3.      Koordynacja wzrokowo – ruchowa:

• Potrafi wycinać papier po liniach prostych oraz wycina proste figury geometryczne

• Modeluje z plasteliny proste elementy

• Potrafi trafiać piłką do wyznaczonego celu z odległości 1 metra

• Rysuje ludzką postać zaznaczając najważniejsze części ciała

• Potrafi łączyć punkty

• Poprawnie koloruje obrazki konturowe

• Właściwie rozmieszcza elementy tworząc obrazek własny

• Potrafi nalać płyn bez rozlewania

• Dopasowuje części obrazka

 

4.      Rozwój społeczny:

• Przyjmuje zachowania ogólnie akceptowane w miejscach publicznych

• Szuka pomocy u osoby dorosłej, gdy sobie z czymś nie radzi

• Potrafi bawić się z rówieśnikami zgodnie z regułami danej zabawy

• Wykonuje zaplanowane zadanie – np. budowanie zamku z piasku

• Potrafi słuchać, gdy mówi ktoś inny

• Potrafi czekać na swoją kolej

• Pyta, gdy chce skorzystać z zabawki innego dziecka

 

5.      Mowa bierna:

• Rozumie słowa dotyczące otaczającej rzeczywistości, ale także dalszej (nazwy owoców, warzyw, zwierząt)

• Zna nazwy zawodów i wskazuje je na obrazkach

• Rozumie określenia przedmiotów (ciepły, twardy, słodki, itp.)

• Rozumie określenia przestrzenne (nad, pod, na, w, za, przed, obok itp.)

• Rozumie określenia „więcej - mniej”, „największy, najkrótszy, najszybszy”, itp.

• Zna i wskazuje nazwy kolorów

• Zna i rozumie nazwy figur geometrycznych

• Rozumie polecenia trzyczłonowe („podaj zeszyt, który leży na stole”)

 

6.      Mowa czynna:

• Poprawnie wypowiada sześciowyrazowe zdanie i używa zdań złożonych

• Używa zaimków dzierżawczych (jego, jej, wasz, ich, mój)

• Potrafi opowiedzieć historię, którą ktoś przeczytał lub opowiedział

• Używa zwrotów grzecznościowych bez przypominania

• Potrafi powiedzieć coś o sobie i osobach będących członkami rodziny (np. co robią)

• Używa czasu przyszłego i przeszłego oraz trybu przypuszczającego

• Naśladuje mówienie w różnym tempie i z różną intonacją

 

7.      Naśladownictwo:

• Odwzorowuje swoje imię

• Układa konstrukcję z 20 klocków zgodnie z wzorem

• Naśladuje ilość klaśnięć

• Naśladuje mimikę

• Powtarza kolejność sześciu czynności zademonstrowanych wcześniej przez osobę dorosłą

• Potrafi ulepić prosty kształt z plasteliny przyglądając się dorosłemu

• Układa pocięty obrazek zgodnie z wzorem

 

8.      Funkcje poznawcze:

• Liczy do 10 i wskazuje określoną ilość elementów

• Układa 10 elementów zgodnie z wielkością

• Segreguje przedmioty zgodnie z kształtem, wielkością, ciężarem, materiałem i  powierzchnią

• Rozróżnia dźwięki (np. bębenek, talerz, krzesło)

• Wskazuje prawą i lewą rękę, nogę, oko

• Wskazuje własne imię wśród etykiet

• Zauważa brakujący element na obrazku

• Samodzielnie działa i eksperymentuje podczas zabawy

• Rozróżnia „więcej od, mniej od”, „o jeden mniej”, „o jeden więcej”

• Potrafi wskazać element, który zniknął spośród 5

• Odpowiada na pytania typu „co łapie myszy?, czym się prasuje?, do czego słóży lustro" itp.

• Wyszukuje błędy w klasyfikacji przedmiotów – co nie pasuje

• Rozróżnia cyfry i litery

• Układa czynności w odpowiedniej kolejności

• Prawidłowo dostawia domino

 

9.      Samodzielność:

• Posługuje się łyżką i widelcem

• Ubiera się – spodnie, bluzę przez głowę

• Zapina guziki, pasek lub buty z klamrą, wiąże sznurówki

• Ma zwyczaj mycia rąk przed jedzeniem

• Samodzielnie obsługuje się w toalecie i budzi się w nocy, żeby skorzystać z toalety lub śpi nie mocząc się

• Nakłada pastę i samodzielnie myje zęby

 

 Literatura:

1. praca zbiorowa pod redakcją Gruszczyk-Kolczyńskiej E. "Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz edukacja matematyczna dzieci w ostatnim roku wychowania przedszkolnego i w pierwszym roku szkolnej edukacji", W-wa 2009.

2. Cackowska M. "Nauka pisania i czytania w klasach przedszkolnych", W-wa 1984.

3. Dunin-Wąsowicz M. "Vademecum nauczyciela szesciolatków", W-wa 1977.

4. Harwas-Napierała B. "Psychologia rozwoju człowieka", W-wa 2003.

5. Malendowicz J. "O trudnej sztuce pisania i czytania", W-wa 1998.

6. Przetacznik-Gierowska M. "Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego", W-wa 1992.

7. Wadsworth B. J. "Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka",      

W-wa 1998.